نوروفیبروماتوز نوع 1 چیست و چه علائمی دارد؟

نوروفیبروماتوز نوع 1

نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1) به عنوان یکی از رایج ترین اختلالات ژنتیکی ارث پذیر با توارث اتوزوم غالب در انسان شناخته شده است که باعث تغییر در رنگ پوست (پیگمانتاسیون) و همچنین رشد تومورها (خال مانند) در امتداد اعصاب پوست، مغز و سایر قسمت‌ های بدن فرد مبتلا می شود. این تومورها معمولاً غیر سرطانی (خوش خیم) هستند اما ممکن است طیف وسیعی از علائم را ایجاد کنند. نشانه ها و علائم نوروفیبروماتوز نوع 1 در بین افراد مبتلا به طور گسترده ای متفاوت است؛ حتی در افراد یک خانواده که چندین مبتلا دارند ممکن است شدت و کم از علائم را ببینیم. دو نوع اصلی نوروفیبروماتوز به نام های NF1 و NF2 وجود دارد با این حال بروز NF1 که رایج تر است، تقریباً برابر با ۱ در هر ۳۰۰۰ تولد است اما بروز تقریبی NF21 در ۳۵۰۰۰ بوده و شیوع آن در حدود ۱ در ۲۰۰٫۰۰۰ می باشد. با این مقاله از آزمایشگاه ژنتیک سیتوژنوم همراه باشید تا بیشتر در مورد علائم و علل نوروفیبروماتوز نوع 1 اطلاعات کسب کنید.

نوروفیبروماتوز نوع 1 چیست؟

نوروفیبروماتوز نوع 1 (Neurofibromatosis type 1) یک بیماری ارثی است که معمولاً باعث ایجاد لکه های قهوه ‌ای رنگ روی پوست که با نام لکه های شیر قهوه ای (café-au-lait spots) شناخته می شوند، می گردد. علت این نامگذاری آن است که رنگ این لکه ها دقیقا مانند رنگ قهوه با شیر است. حدود 10% تا 25% از جمعیت عمومی دارای کافه ‌آو لایت یا همان لکه های شیر قهوه هستند. زمانی یک فرد مشکوک به NF1 می شود که 6 عدد یا بیشتر از این لکه ها روی بدن خود اداشته باشد. افراد مبتلا به این بیماری همچنین استعداد ایجاد تعداد متفاوتی از نوروفیبروم ها را روی بدن خود دارند (نوروفیبروم به معنای تومورهای خوش خیم (غیر سرطانی) روی پوشش اعصاب می باشد). نوروفیبروم ها اغلب به صورت برآمدگی های برجسته روی پوست دیده می شوند و می توانند در هر جایی از بدن ایجاد شوند. در حالی که این تغییرات پوستی عواقب پزشکی جدی ندارند، اما می توانند ظاهر فرد را تحت تاثیر قرار دهند. نوروفیبروم های پلکسی فرم که در زیر پوست یا عمیق تر در بدن ایجاد می شوند نیز تومورهای خوش خیم هستند. با این حال، آن ها می توانند بسیار بزرگ شوند که ممکن است مشکلات پزشکی قابل توجهی ایجاد کنند و بر ساختار استخوان، پوست و ماهیچه مجاور تأثیر بگذارند.

گاهی سندروم لجیوس و بیماری نوروفیبروماتوز با هم اشتباه گرفته می شوند. اگر می‌خواهید در مورد سندروم لجیوس اطلاعات بیشتری کسب کنید روی لینک زیر کلیک کنید:

سندروم لجیوس چیست و علائم و نشانه‌های آن کدام است؟

علائم نوروفیبروماتوز نوع 1 چیست؟

برجسته ترین علائم NF1 زخم های کوچک پوستی رنگدانه یی بنام لکه های شیر قهوه ای (CAL) و تکه های گوشتی نرم کوچک به نام نوروفیبروماتوز هستند. لکه های شیر قهوه ای ابتدا در اوایل کودکی ظاهر شده و تا زمان بلوغ، هم در اندازه و هم در تعداد افزایش می یابند. دست کم ۶ لکه شیرقهوه ای به قطر حداقل ۵ میلی متر برای تشخیص در دوران کودکی لازم است. کک مک های زیربغلی و یا کشاله یی نیز باید وجود داشته باشد. نوروفیبروماتوز تومورهای خوش خیمی هستند که به طور معمول در پوست ایجاد می شوند. این تومورها در دوران بلوغ و پس از آن ظاهر شده و با افزایش سن تعداد آنها افزایش می یابد. در حالت کلی نوروفیبروماتوز نوع 1 عارضه ‌ای است که فرد به طور ذاتی با آن متولد می ‌شود، اگرچه برخی از علائم ناشی از آن به تدریج طی افزایش سن ایجاد می ‌شوند. شدت این عارضه می تواند به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد با این حال در بیشتر موارد، پوست افراد تحت تأثیر قرار می گیرد و علائمی مانند موارد زیر را ایجاد می کند:

  • خال‌های مادرزادی معروف به نقاط یا لکه های شیر قهوه‌ ای که لکه ‌های قهوه‌ ای روشن یا تیره هستند و می ‌توانند در هر جایی از بدن بروز کنند.
  • تومورهای نرم و غیر سرطانی رو یا زیر پوست (نوروفیبروم)
  • ظهور خوشه های کک و مکی در مکان های غیر معمول – مانند زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه
  • ایجاد مشکلاتی مربوط به استخوان ها، چشم ها و سیستم عصبی
  • برخی از مشکلات سلامتی اغلب با NF1 مرتبط هستند، مانند مشکلات یادگیری
  • به طور معمول، NF1 با نوعی سرطان به نام تومورهای بدخیم غلاف عصبی محیطی (malignant peripheral nerve sheath tumours)  مرتبط است.

از دیگر علائم نوروفیبروماتوز نوع 1 که بروز آن ها در افراد متفاوت است می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • فشار خون بالا  (High blood pressure)
  • قد کوتاه
  • بزرگی غیر معمول اندازه سر (ماکروسفالی)
  • ناهنجاری‌های اسکلتی مانند انحنای غیرطبیعی ستون فقرات (اسکولیوز)
  • اگرچه اکثر افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 1 دارای هوش طبیعی هستند، اما ناتوانی های یادگیری و اختلال نقص توجه/ بیش فعالی (ADHD) اغلب در افراد مبتلا رخ می دهد (در حدود 50٪ از افراد مبتلا).
  • لوسمی دوران کودکی

تعداد علائم موجود و شدت علائم در افراد مبتلا به  NF1، حتی در یک خانواده متفاوت است. گاهی اوقات NF1 ” بخشی” است، به این معنی که تنها یک قسمت از بدن، مانند یک پا یا یک بازو را تحت تاثیر قرار می دهد.

سرطان و نوروفیبروماتوز 1

چندین ویژگی پزشکی دیگر با نوروفیبروماتوز نوع 1 مرتبط هستند، اما خطر کلی بروز سرطان در این افراد بسیار کم است؛ در حدود کمتر از ۷٪ در طول زندگی یک فرد.

علت نوروفیبروماتوز نوع 1 چیست؟

پیشتر نیز گفتیم که نوروفیبروماتوز یک بیماری ژنتیکی و ارث پذیر است و این بدان معنی است که ویژگی های این بیماری می تواند از نسلی به نسل دیگر در یک خانواده منتقل شود. ژنی که معمولاً باعث ایجاد بیماری NF1 میگردد، NF1 نیز نامیده می شود (این ژن با حروف مورب ذکر شده است تا به تشخیص ژن از نام بیماری کمک کند). تغییری که جهش یا موتاسیون نیز نامیده می شود، در ژن NF1 خطر ابتلا به علائم مختلف نوروفیبروماتوز1 از جمله تومورهای سرطانی و خوش خیم را در فرد ایجاد می کند. اکثر افراد مبتلا به این اختلال دارای جهش در ژن NF1 هستند. در حال حاضر اعتقاد بر این است که جهش در ژن های دیگر نیز ممکن است تومورهای عصبی متعدد ایجاد کند. ژن NF1 دستورالعمل هایی را برای ساخت پروتئینی به نام نوروفیبرومین ارائه می دهد. این پروتئین در بسیاری از سلول ها از جمله سلول های عصبی و سلول های تخصصی اطراف اعصاب (الیگودندروسیت ها و سلول های شوان) تولید می شود. نوروفیبرومین به عنوان یک سرکوب کننده تومور عمل می کند، به این معنی که سلول ها را از رشد و تقسیم خیلی سریع یا به روشی کنترل نشده باز می دارد. جهش در ژن NF1 منجر به تولید نسخه غیرعملکردی نوروفیبرومین می شود که نمی تواند رشد و تقسیم سلولی را تنظیم کند. در نتیجه، تومورهایی مانند نوروفیبروم می توانند در امتداد اعصاب در سراسر بدن ایجاد شوند. مشخص نیست که چگونه جهش در ژن NF1 منجر به سایر ویژگی‌های نوروفیبروماتوز نوع 1، مانند لکه‌ های کافه ‌آو لایت و ناتوانی‌ه ای یادگیری می‌ شود.

جمع بندی نهایی

نوروفیبروماتوز نوع 1 (همچنین به نام بیماری فون رکلینهاوزن، نوروفیبروماتوز فون رکلینهاوزن و NF محیطی نیز نامیده می شود) یکی از شایع ترین اختلالات ارثی است و از هر 3000 نفر یک نفر را مبتلا می کند. NF1 از خفیف تا شدید متغیر است و می تواند در برخی افراد علائم بیشتری نسبت به سایرین ایجاد کند. این می تواند بسیاری از اندام ها و سیستم ها، اما در درجه اول پوست، سیستم عصبی و چشم ها را تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری توارث غالب اتوزومی نشان داده و تا سن ۵ سالگی نفوذپذیری کامل دارد. آثار بیماری بسیار متغیر است و اعضای مبتلای یک خانواده می توانند تفاوت های کاملاً مشخصی در شدت بیماری نشان دهند.

مترجم و نویسنده: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک

رزرو وقت مشاوره ژنتیک