آیا کلسترول بالا بیماری ارثی است؟
این پرسش برای اکثر افراد مطرح است که آیا کلسترول بالا بیماری ارثی است؟ کلسترول به چندین شکل مختلف وجود دارد، برخی خوب و برخی بد. بسیاری از عوامل از جمله ژنتیک میتوانند در سطح کلسترول خون شما نقش داشته باشند. اگر یکی از بستگان نزدیک شما کلسترول بالایی داشته باشد احتمالاً شما هم به آن مبتلا خواهید شد. با این حال بسیاری از عوامل سبک زندگی به ویژه رژیم غذایی و ورزش نیز بر میزان کلسترول خون تأثیر می گذارند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد عوامل خطر کلسترول بالا و کارهایی که میتوانید برای مدیریت سطح کلسترول خون خود انجام دهید به مطالعه این مقاله ادامه دهید.
آنچه باعث می شود کلسترول خون شما به سطح ناسالم برسد
کلسترول به دو شکل اصلی وجود دارد. اولی کلسترول LDL که اغلب کلسترول “بد” نامیده میشود. داشتن مقادیر زیاد کلسترول LDL در بدن، ناسالم محسوب میشود. دیگری کلسترول HDL که گاهی اوقات به عنوان کلسترول “خوب” شناخته میشود. سطوح بالاتر کلسترول HDL میتواند نشانه سلامتی باشد.
اگر پزشک به شما بگوید که کلسترول بالا دارید معمولاً به مقادیر بالای کلسترول LDL یا سطح بالایی از کلسترول تام اشاره میکند. کلسترول تام را گاهی کلسترول سرم نیز مینامند. این مقدار کلسترول LDL و HDL و 20 درصد تریگلیسیرید شماست. کلسترول LDL و کلسترول تام میتوانند به عنوان شاخص خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی و سایر عوارض استفاده شوند.
انواع مختلفی از عوامل خطر از جمله ژنتیک، انتخاب سبک زندگی یا ترکیبی از این دو در ایجاد سطح ناسالم کلسترول نقش دارند.
هایپرکلسترولمی خانوادگی در مقابل کلسترول بالا
اگر شما یکی از اقوام نزدیک مانند پدر یا مادر، خواهر و برادر یا مادربزرگ و پدربزرگی دارید که سطح کلسترول بالایی دارند به احتمال زیاد خودتان به کلسترول بالای ارثی مبتلا میشوید. این بیشتر به دلیل انتقال ژن از والدین به فرزندان است که باعث افزایش سطح کلسترول در خون میشود مانند ژنی که رمز گیرنده معیوب را کد می کند. این وضعیت به عنوان هایپرکلسترولمی خانوادگی شناخته میشود.
هیپرکلسترولمی خانوادگی نوعی کلسترول بالا بیماری ارثی است. در افراد مبتلا به این بیماری علی رغم انتخاب سبک زندگی، سطح کلسترول بالاتری نسبت به افراد فاقد این بیماری وجود دارد به این دلیل که افراد مبتلا به این بیماری قادر به تنظیم میزان کلسترول به همان اندازه افراد دیگر نیستند. افراد مبتلا به هایپرکلسترولمی خانوادگی نمیتوانند کلسترول خون خود را فقط از طریق رژیم غذایی و ورزش کنترل کنند و در عوض ممکن است نیاز به استفاده از دارو نیز داشته باشند.
داشتن خطر ژنتیکی برای کلسترول بالا تضمین نمیکند که کلسترول بالای ارثی داشته باشید، این فقط به معنای افزایش خطر است. در مورد نگرانیهای خود به پزشک اطلاع دهید. آنها میتوانند به شما کمک کنند کلسترول خود را کنترل کرده و در صورت بروز کلسترول بالا بلافاصله درمان را شروع کنید.
چاقی یا دور کمر بزرگ
برخی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد چاقی یا دور کمر بزرگ هستند که هر دو میتوانند خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش دهند. عوامل سبک زندگی نیز در این دو عامل خطر نقش دارند. چاقی به عنوان شاخص توده بدنی (BMI) 30 یا بالاتر تعریف میشود.
دور کمر بزرگ برای مردان 40 اینچ یا بیشتر و برای زنان 35 اینچ یا بیشتر است. چربی جمع شده در کمر شما خطر افزایش کلسترول و سایر عوارض قلبی عروقی را افزایش میدهد.
افزایش قند خون
سطح بالای گلوکز میتواند باعث افزایش کلسترول LDL و کاهش کلسترول HDL شود. مقادیر بالای گلوکز در خون شما همچنین میتواند به مخاط شریان آسیب برساند که این امر خطر تجمع رسوبات چربی در عروق شما را افزایش میدهد.
مانند چاقی و دور کمر بزرگ، برخی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد افزایش قند خون هستند. انتخاب شیوه زندگی ناسالم مانند رژیمهای غذایی حاوی نوشابه، آب نبات یا سایر غذاهای حاوی مقادیر زیاد قند نیز میتواند در افزایش سطح قندخون نقش داشته باشد.
عوامل سبک زندگی
برخی از عوامل خطر کلسترول بالا را میتوان با انتخاب شیوه زندگی سالم کاملاً کنترل کرد. این موارد شامل رژیم غذایی مناسب، ورزش و عدم استعمال دخانیات است.
مصرف رژیم غذایی حاوی چربیهای اشباع و ترانس میتواند سطح کلسترول شما را افزایش دهد. غذاهای سرشار از این نوع چربیها عبارتند از:
- گوشت قرمز
- شیر و ماست پرچرب
- غذاهای سرخ شده
- شیرینیهای بسیار فرآوری شده
ورزش میتواند باعث افزایش کلسترول HDL و کاهش کلسترول LDL شود. این بدان معناست که افزودن ورزش به برنامههای روزمره میتواند به ارتقاء سطح کلسترول سالم در بدن کمک کند.
هر هفته 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط تا زیاد داشته باشید. اگر تازه میخواهید ورزش کنید لازم نیست که در ابتدا ورزش سنگینی را شروع کنید درعوض برای رسیدن به این هدف تلاش کنید و حتما قبل از شروع هرگونه تمرین جدید با پزشک خود صحبت کنید. علاوه بر این تمرینات مقاومتی مانند وزنه برداری یا یوگا را نیز به برنامه ورزشی خود اضافه کنید.
سیگار کشیدن میتواند بر سلامت قلب شما تأثیر منفی بگذارد به این دلیل که توتون به دیواره رگهای خونی شما آسیب میرساند و باعث افزایش تجمع چربیها میشود.
با پزشک خود در مورد برنامههای ترک سیگار که ممکن است برای سبک زندگی شما مفید باشد صحبت کنید. گاهی ممکن است لازم باشد بیش از یک روش را برای ترک سیگار امتحان کنید. داشتن یک گروه پشتیبانی میتواند کمک کننده باشد.
عوارض کلسترول بالا
مقادیر بالای کلسترول ناسالم میتواند گردش خون از طریق عروق راکاهش دهد. با گذشت زمان این امر میتواند خطر ابتلا به شرایط زیر را افزایش دهد:
- سکته
- بیماری کرونر قلب
- بیماری شریانی محیطی
- تشخیص کلسترول بالا
کلسترول بالا معمولاً بدون علامت است و برای تعیین سطوح کلسترول به آزمایش خون نیاز دارید. خون شما برای بررسی سطح چربی ها گرفته میشود که این تست پانل چربی نامیده میشود و یک روش استاندارد برای بررسی سطوح چربی خون میباشد. نتایج شما معمولاً شامل موارد زیر خواهد بود:
- کلسترول تام
- کلسترول HDL
- کلسترول LDL، گاهی اوقات شامل تعداد ذرات علاوه بر مقدار کل است
- تری گلیسیرید
برای داشتن دقیق ترین نتایج باید حداقل 10 ساعت قبل از آزمایش از نوشیدن یا خوردن هر چیزی به جز آب خودداری کنید. به طور کلی پزشکان هنگام تفسیر نتایج کلسترول تام از دستورالعمل های زیر استفاده می کنند:
- کلسترول تام سالم زیر 200 میلی گرم در دسی لیتر
- کلسترول کل در معرض خطر 200 تا 239 میلی گرم در دسی لیتر
- کلسترول کل بالا بیش از 240 میلی گرم در دسی لیتر
پزشک همچنین سایر اعداد را تفسیر می کند تا تصویر کامل تری از سلامتی شما بدست آورد.
چه زمانی باید آزمایش شوید
اگر در معرض خطر کلسترول بالا هستید، باید از 40 سالگی برای زنان و 35 سالگی برای مردان، آزمایشات پانل لیپید را شروع کنید. شما باید تقریباً هر پنج سال سطح کلسترول خون خود را آزمایش کنید.
اگر عوامل خطر بیشتری برای بیماری های قلبی عروقی و کلسترول بالا دارید باید از 20 سالگی و در فواصل مکررتر غربالگری لیپید را انجام دهید. اگر نتایج نشان دهد که سطح کلسترول یا سایر چربی ها ناسالم است پزشک با شما همکاری می کند تا یک طرح درمانی و نظارتی ایجاد کند.
آزمایش ژنتیک
اگر فکر می کنید در معرض خطر کلسترول خون خانوادگی هستید ممکن است پزشک آزمایش ژنتیک را توصیه کند. آزمایش ژنتیک می تواند ژن های معیوب را شناسایی کرده و مشخص کند که آیا شما به هایپرکلسترولمی خانوادگی مبتلا هستید یا خیر.
اگر با آزمایش خون مشخص شود که از نظر هیپرکلسترولمی مثبت هستید ممکن است به تست لیپیدی مکرر نیاز داشته باشید.
درمان و پیشگیری
درمان کلسترول بالا می تواند چالش برانگیز باشد بنابراین ممکن است لازم باشد برای مدیریت سطح کلسترول خود از ترکیبی از روش ها استفاده کنید. این روش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهای تجویزی پزشک
- مدیریت سایر شرایط مانند دیابت که خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش می دهد
- تغییر سبک زندگی
در اینجا برخی از تغییراتی که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به کلسترول بالا ایجاد کنید وجود دارد:
رژیم غذایی سالم: مصرف رژیم غذایی حاوی غلات غنی از فیبر، پروتئین و چربی های اشباع نشده باعث کاهش کلسترول مضر LDL می شود. از این دست مواد غذایی میتوان موارد زیر را نام برد:
- سبزیجات سبز
- عدس
- لوبیا
- بلغور جو دوسر
- نانهای سبوس دار
- لبنیات کم چرب
- گوشت های کم چرب مانند مرغ
از خوردن بسیاری از غذاهای سرشار از چربی های اشباع بر پایه حیوانات مانند لبنیات پرچرب، شیرینی های بسیار فرآوری شده و گوشت قرمز خودداری کنید.
به طور منظم ورزش کنید: پزشکان 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط تا زیاد را هر هفته توصیه می کنند. علاوه بر این اضافه کردن برخی از تمرینات مقاومتی برای افزایش توده عضلانی را در نظر بگیرید.
سیگار را متوقف یا کاهش دهید: اگر برای ترک سیگار نیاز به کمک دارید با پزشک خود صحبت کنید. آنها میتوانند برنامههای ترک سیگار را توصیه کنند. همچنین داشتن یک گروه پشتیبانی به شما کمک میکند بنابراین با یکی از دوستان نزدیک یا یکی از اعضای خانواده خود در مورد هدف خود برای ترک سیگار صحبت کنید و از آنها بخواهید برای تشویق و حمایت به شما کمک کنند.
وزن بدن را پایین نگه دارید و درصد کمی از چربی بدن را حفظ کنید: سعی کنید BMI زیر 30 باشد. علاوه بر این مردان باید درصد چربی بدن زیر 25 درصد و زنان کمتر از 30 درصد داشته باشند. اگر نیاز به کاهش وزن دارید باید کالری مصرفی روزانه را کاهش دهید. ترکیبی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش روزمره در صورت نیاز به حفظ وزن سالم یا کاهش وزن کمک میکند.
پزشک شما همچنین ممکن است داروهایی برای کنترل کلسترول را توصیه کند. اینها شامل استاتینها، مشتقات نیاسین (Niacor) و مواد جدا کننده اسید صفراوی هستند. در کنار شیوه زندگی سالم مصرف این داروها میتواند بسیار کمک کننده باشد.
اگر با تغییر در شیوه زندگی و دارو نمیتوانید کلسترول خود را کنترل کنید ممکن است پزشک برای کاهش سطح کلسترول نیاز به جراحی داشته باشد.
چشم انداز
در جواب این سوال که آیا کلسترول بالا بیماری ارثی است باید بگوییم که کلسترول بالا ممکن است در اثر عوامل مختلف ژنتیکی و سبک زندگی ایجاد شود و اگر به درستی مدیریت نشود میتواند منجر به انواع عوارض سلامتی شود. برای بهینه سازی سطح کلسترول خون خود میتوانید از روشهای مختلفی استفاده کنید از جمله:
- یک رژیم غذایی سالم
- ورزش
- پرهیز از سوء مصرف مواد
- داروهایی که توسط پزشک تجویز شده است