سندروم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary syndrome یا اختصاراً PCOS) که در زبان عام به آن تنبلی تخمدان نیز گفته میشود یک بیماری شایع بین خانمها است که بر سطوح هورمونهای بدنشان تأثیر میگذارد. این سندروم موجب قاعدگی نامنظم، رشد موهای زائد، آکنه و در موارد بسیار شدید باعث ناباروری میشود. علاوه بر آن افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برخی بیماریها همچون دیابت و فشار خون بالا باشند. مجله پزشکی آزمایشگاه تخصصی ژنتیک سیتوژنوم در این مقاله اطلاعات کاربردی را از تنبلی تخمدان در اختیار شما میگذارد.
سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چیست؟
سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک اختلال هورمونی است که در میان خانمهایی که در سن باروری (تا قبل از یائسگی) هستند، شایع است. خانمهای مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک معمولاً به طور نامنظم پریود میشوند و اغلب افزایش بیش از حد هورمون مردانه (آندروژن) در آن ها به چشم میخورد. تخمدانهای آنها ممکن است مجموعههای متعددی از فولیکولها را ایجاد کنند و آزاد سازی تخمک را به صورت منظم امکان ناپذیر کنند.
علت دقیق ایجاد PCOS مشخص نیست و درمان آن منوط به کاهش وزن است. این بیماری در نهایت خطر عوارض طولانی مدت مانند دیابت نوع 2 و بیماریهای قلبی را ممکن است به همراه داشته باشد.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
علائم و نشانههای PCOS اغلب در زمان اولین قاعدگی در دوران بلوغ ایجاد میشود. البته همیشه اینطور نیست و گاهی اوقات ممکن است در سنین بالاتر شاهد بروز اولین علائم تنبلی تخمدان باشید به عنوان مثال زمانی که افراد سبک زندگی سالمی نداشته باشند، بدنشان در پاسخ به افزایش وزن قابل توجه شروع به بروز علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک مینماید.
در حالت کلی نشانههای PCOS متفاوت است و تشخیص آن زمانی انجام میشود که حداقل دو مورد از علائم زیر مشاهده شود:
پریودهای نامنظم: در این زمان یا پریود نمیشوید یا چرخه آن نامنظم و یا طولانی مدت خواهد بود. به عنوان مثال، شما ممکن است کمتر از 9 بار در سال پریود شوید یا اینکه بیش از 35 روز بین دورههای قاعدگیتان فاصله بیافتد و خونریزیهای غیرطبیعی و سنگین داشته باشید.
آندروژن اضافی: افزایش سطح هورمونهای مردانه (که به آن آندروژن نیز گفته میشود) ممکن است منجر به ظهور علائم جسمی مانند رویش موهای زائد در صورت و بدن (هیرسوتیسم) و گاهی اوقات آکنه شدید و طاسی با الگوی مردانه شود.
تخمدان پلی کیستیک: تخمدانهای یک خانم مبتلا ممکن است بزرگ شده و حاوی فولیکول هایی باشند که تخمکها را احاطه کردهاند. در نتیجه تخمدانها ممکن است به طور منظم و صحیح عمل نکنند.
توجه داشته باشید که علائم و نشانههای PCOS در افراد چاق شدیدتر است.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر دچار بینظمی در قاعدگی خود شدهاید، اگر دچار ناباروری هستید یا علائمی از آندروژن ابنرمال مانند بدتر شدن هیرسوتیسم، آکنه و طاسی به روش مردانه دارید، به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
علل سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
علت دقیق PCOS مشخص نیست. عواملی که ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند عبارت هستند از:
انسولین اضافی: انسولین هورمونی است که در پانکراس تولید میشود و به سلولها اجازه میدهد از قند (منبع اصلی انرژی بدن) استفاده کنند. اگر سلولهای شما در برابر عملکرد انسولین مقاوم شوند سطح قند خون شما افزایش مییابد و ممکن است انسولین بیشتری تولید کند. وجود انسولین اضافی ممکن است تولید آندروژن را افزایش دهد و باعث مشکل در تخمک گذاری شود.
التهاب درجه پایین: این اصطلاح برای توصیف تولید گلبولهای سفید خون برای مقابله با عفونت استفاده میشود. تحقیقات نشان داده است که زنان مبتلا به PCOS نوعی التهاب درجه پایین دارند که تخمدان پلی کیستیک را برای تولید آندروژن تحریک می کند که می تواند منجر به مشکلات قلبی و عروقی نیز شود.
وراثت: پژوهشها نشان میدهند که برخی از جهشهای ژنی میتوانند در ایجاد PCOS نقش پر رنگی داشته باشند.
سطح آندروژن بالا: تخمدانها سطح غیر طبیعی زیادی از آندروژن را تولید میکنند که منجر به پرمویی و آکنه میشود.
عوارض
عوارض سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) می تواند شامل موارد زیر باشد:
- دیابت بارداری یا فشار خون بالا ناشی از بارداری
- سندرم متابولیک ( مجموعه ای از بیماری ها شامل فشار خون بالا، قند خون بالا و سطح غیر طبیعی کلسترول یا تری گلیسیرید که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش میدهد)
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- آپنه خواب
- افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن
- خونریزی غیرطبیعی رحم
- در موارد نادر سرطان پوشش رحم (سرطان آندومتر)
- ناباروری (این مورد در حال حاضر با دارو و نظارت پزشک قابل درمان است)
چاقی با PCOS در ارتباط است و میتواند عوارض این اختلال را بدتر کند.
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک