ژن درمانی آتروفی عضلانی نخاعی

ژن درمانی آتروفی عضلانی نخاعی

ژن درمانی آتروفی عضلانی نخاعی چگونه امکانپذیر است؟

آتروفی عضلانی نخاعی (SMA) یک اختلال عصبی عضلانی اتوزومی مغلوب مغزی است که با هیپوتونی (ضعف پیشرونده ماهیچه ها و تحلیل رفتن آن ها) مشخص می شود. درمان جایگزینی ژن (Gene replacement therapy) برای آتروفی عضلانی نخاعی (SMA) در حال حاضر به عنوان یک گزینه درمانی برای کودکانی که دارای معیارهای خاصی از این بیماری هستند ارائه می شود و FDA نیز این درمان را تایید نموده است (مه 2019). این درمان که با نام تجاری زولگنسما یا زولجنسما (Zolgensma) شناخته می شود، اولین متد تاییدی و موفق به منظور ژن درمانی برای آتروفی عضلانی و نخاعی می باشد.

آتروفی عضلانی نخاعی چیست؟

SMA یک بیماری ژنتیکی نادر است که در اثر جهش در ژن نورون حرکتی بقا (SMN1) ایجاد می شود. این ژن پروتئین نورون حرکتی بقا (SMN) را کد می کند (پروتئینی که در سراسر بدن یافت می شود و برای حفظ و عملکرد سلول های عصبی تخصصی که نورون های حرکتی نامیده می شوند حیاتی است). نورون های حرکتی موجود در مغز و نخاع حرکت ماهیچه ها را در سراسر بدن کنترل می کنند. به همین دلیل اگر پروتئین SMN عملکردی کافی نداشته باشد، نورون های حرکتی می میرند و منجر به ضعف عضلانی ناتوان کننده و اغلب کشنده می شود. SMA ناشی از جهش در ژن SMN1 عموماً بر اساس سن شروع علائم و شدتشان به چند زیر گروه طبقه بندی می شود. SMA با شروع در دوران نوزادی شدیدترین و شایع ترین زیرگونه است و کودکان مبتلا به این بیماری با بالا نگه داشتن سر، بلع و تنفس مشکل دارند. این علائم ممکن است در بدو تولد وجود داشته باشد یا ممکن است در سن 6 ماهگی ظاهر شود؛ به طور کلی کودکان مبتلا به SMA در انجام وظایف اساسی زندگی دچار مشکل می شوند. اکثر کودکان مبتلا به این بیماری به دلیل نارسایی تنفسی در دوران اولیه کودکی جان سالم به در نمی برند و در حال حاضر علاوه بر متدهای درمانی کلاسیک، گزینه درمانی دیگری را برای به حداقل رساندن پیشرفت SMA و بقا در دسترس دارند. تأیید این متد توسط FDA نشان دهنده تداوم امیدوارکننده حرکت این حوزه درمانی جدید برای حمایت از کودکان مبتلا است.

بیماری SMA چیست؟

ژن درمانی آتروفی عضلانی و نخاعی

Zolgensma برای درمان کودکان زیر دو سال با SMA تایید شده است. این محصول یک ژن درمانی مبتنی بر ناقل ویروس مرتبط با آدنو ویروس ها است که علت اصلی جهش در SMA را هدف قرار می دهد. این ناقل (وکتور) یک نسخه کاملاً کاربردی از ژن SMN انسان را به سلول های نورون حرکتی هدف می رساند و تجویز یک بار داخل وریدی Zolgensma منجر به بیان پروتئین SMN در نورون های حرکتی کودک می گردد که باعث بهبود حرکت و عملکرد ماهیچه ها و زنده ماندن کودک مبتلا به SMA می شود. دوز مورد نیاز برای تزریق به مبتلایان، بر اساس وزن بیمار تعیین می شود.

اثر بخشی ژن درمانی SMA

ایمنی و اثربخشی Zolgensma بر اساس یک کارآزمایی بالینی در حال انجام و یک کارآزمایی بالینی تکمیل شده است که شامل 36 بیمار کودک مبتلا به SMA بین سنین تقریباً 2 هفته تا 8 ماه است. شواهد اولیه اثربخشی نتایج را بر روی 21 بیمار تحت درمان با Zolgensma در کارآزمایی بالینی در حال انجام نشان داده است. در این کارآزمایی 19 بیمار سنی بین 9.4 تا 18.5 ماه هستند که 13 نفر از این 19 بیمار حداقل 14 ماه دارند. در مقایسه با سابقه بیماران مبتلا به SMA دوران نوزادی، بیماران تحت درمان با Zolgensma بهبود قابل توجهی در توانایی خود برای رسیدن به انجام حرکات عادی (مانند کنترل سر و توانایی نشستن بدون پشتوانه) نشان دادند.

علائم بیماری SMA چیست؟

ژن درمانی SMA چگونه انجام می شود؟

درمان جایگزینی ژن SMA به صورت تزریق وریدی (یک بار در ماه) انجام می شود و هربار تزریق حدودا 60 دقیقه ادامه می یابد. علائم حیاتی فرزند شما در طول تزریق هر 15 دقیقه و به مدت دو ساعت پس از تزریق بررسی می شود و خوب است بدانید که برای تزریق نیازی به تزریق آرام بخش و یا بیهوشی نیست. کودکان فقط یک دوز ژن درمانی برای SMA دریافت می کنند و یک روز قبل از دریافت ژن درمانی، فرزند شما باید مصرف روزانه کورتیکو استروئیدهای خوراکی را شروع کند؛ آن ها این دارو روزانه را تقریباً تا دو ماه بعد ادامه خواهند داد. کورتیکو استروئیدها برای کنترل التهاب کبد تجویز می شوند که یک عارضه جانبی شایع پس از تزریق به حساب می آیند. دوز دقیق مورد نیاز بستگی به نتیجه آزمایش های عملکرد کبد فرزند شما دارد که پس از دریافت ژن درمانی به طور معمول بررسی می شوند. پس از ژن درمانی آتروفی عضلانی نخاعی، فرزند شما باید در چند ماه اول به طور مکرر به پزشک خود برای ارزیابی بالینی مراجعه کرده و آزمایش های مخصوصی را انجام دهد.

آیا این نوع ژن درمانی عوارض دارد؟

شایع ترین عارضه جانبی Zolgensma افزایش آنزیم های کبدی و استفراغ است، زیرا Zolgensma دارای یک سری محتویات است که می تواند باعث آسیب جدی کبدی شود. بیماران مبتلا به نقص کبدی از قبل ممکن است در معرض خطر بالای آسیب جدی کبدی باشند. معاینه بالینی و آزمایشات مخصوص برای ارزیابی عملکرد کبد باید قبل از شروع درمان با زولگنسما تکمیل شود و عملکرد کبد بیماران باید حداقل به مدت سه ماه پس از تجویز زولگنسما کنترل شود. مصرف این دارو برای برخی از بیماران که دوزهای استروئیدهای سرکوب کننده سیستم ایمنی دریافت می کنند منع مصرف دارند. بنابراین مبتلایان باید با متخصص خود مشورت کنند تا تعیین کنند که آیا کیس مناسبی برای درمان به این طریق هستند یا خیر.

نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک

گام های جدید در ویرایش ژن انسانی یا ژن درمانی

Leave A Comment