بیماری گرانولوماتوز مزمن (CGD) یک نقص ایمنی ژنتیکی است که در اثر جهش در چندین ژن به وجود می آید و طی این جهش بدن در برابر برخی از عفونت ها ناتوان و ضعیف می شود. اصلی ترین راه کنترل این بیماری تا چند سال گذشته، مدیریت عفونت با تجویز داروهای آنتی بیوتیکی به منظور جلوگیری از ابتلا به عفونت های باکتریایی و قارچی بوده است. مصرف اینترفرون گاما و پیوند سلول های بنیادی نیز از راه های درمانی موثر برای این بیماری می باشد. با این حال با پیشرفت علم ژنتیک به خصوص در حوزه مهندسی ژنتیک و دستکاری ژن ها، متدی جدید معرفی شد که نور امیدی را در قلب مبتلایان بسیاری از بیماری های ژنتیکی روشن نمود. ژن درمانی در بیماری گرانولوماتوز مزمن از جمله موضوعات مورد علاقه دانشمندان است که طی سال های اخیر مورد پژوهش و آزمایش گسترده قرار گرفته است. مرکز ژنتیک پزشکی سیتوژنوم در این مقاله به بررسی آخرین دستاوردهای دانشمندان در رابطه با درمان گرانولوماتوز مزمن با ژن درمانی می پردازد.
گرانولوماتوز مزمن چیست و در اثر جهش در چه ژن هایی به وجود می آید؟
بیماری گرانولوماتوز مزمن (Chronic granulomatous disease) یک اختلال ارثی است و زمانی اتفاق می افتد که طی جهشی در ژن CYBB کارایی یک نوع از گلبول های سفید خون (به نام فاگوسیت) که معمولاً به بدن در مبارزه با عفونت ها کمک می کند از دست برود. در نتیجه فاگوسیت ها نمی توانند از بدن انسان در برابر عفونت های باکتریایی و قارچی محافظت کنند. افراد مبتلا به بیماری گرانولوماتوز مزمن ممکن است در ریه ها، پوست، غدد لنفاوی، کبد، معده و روده یا سایر نواحی خود دچار عفونت شوند. همچنین برای افراد مبتلا به CGD ابتلا به عفونت های پوست، کبد، معده و روده، مغز و چشم رایج است. این بیماری توارث وابسته به ایکس مغلوب دارد و از هردو والد به فرزندان به ارث می رسد. ژن درمانی در بیماری گرانولوماتوز مزمن برای این دسته از افراد می تواند نویدبخش افزایش ایمنی بدن مبتلایان در برابر عوارض مذکور باشد.
ژن درمانی در بیماری گرانولوماتوز مزمن
چندین آزمایش بالینی در فاز 1 و 2 با هدف اصلاح CGD با توارث وابسته به ایکس انجام شده است. دانشمندان با انتقال ژن سالم CYBB به سلول های بنیادی خونساز (HSCs) پتانسیل درمانی HSC های اتولوگ اصلاح شده را برای درمان CGD نشان داده اند. رفع عفونت های باکتریایی و قارچی مقاوم به درمان در کبد، ریه و کانال نخاعی بیماران CGD به وضوح در همه کارآزمایی های مرتبط با ژن درمانی در بیماری گرانولوماتوز مزمن موفقیت آمیز بوده است. با این حال، مزایای این درمان در طول زمان به دلیل شکست سلول های انتقال یافته ژن حفظ نشد و پزشکان را برآن داشته که این عیب را برطرف کنند. انتقال ژن سالم CYBB به وسیله رترو ویروس یا لنتی ویروس ها به مغز انسان مبتلا به CGD در شرایط آزمایشگاهی نشان می دهد که اصلاح فعالیت اکسیداز در تعدادی از فاگوسیت ها سود بالینی خواهد داشت. دانشمندان امیدوارند هرچه زودتر با رفع معایب و عوارض سنگین ناشی از ژن تراپی برای گرانولومای مزمن، هرچه زودتر این درمان را در اختیار مبتلایان قرار دهند و سلامتی را برایشان به ارمغان آورند.
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک
