آیا می دانید تشخیص و درمان HSAN4 چگونه انجام می شود؟ با ما همراه باشید تا از جدیدترین اطلاعات در اینباره مطلع شوید. نوروپاتی ارثی حسی و اتونومیک نوع 4 (HSAN IV)، که با نام های عدم حساسیت مادرزادی به درد همراه با آنهیدروزیس (CIPA) یا سندروم نیشیدا نیز شناخته می شود، یک بیماری نادر ژنتیکی با توارث اتوزومال مغلوب است که با آنهیدروزیس، عدم حساسیت به درد، آسیب به خود و تب های دوره ای در کودکان دیده می شود. درمان سندروم نیشیدا یا همان HSAN4 بستگی به نوع علائم و زمان شناسایی آن ها دارد. مجله تخصصی پزشکی سیتوژنوم در این مقاله به بررسی راهکارهای تشخیص سندروم نیشیدا و توارث و درمان آن خواهد پرداخت.
تشخیص سندروم نیشیدا
تشخیص سندروم نیشیدا (Nishida syndrome) بر اساس شناسایی علائم مشخصه، شرح حال دقیق بیمار، ارزیابی بالینی کامل و انواع آزمایشات تخصصی مانند آزمایش ژنتیک است. پزشکان راهکارهای زیر را به عنوان روش های تشخیصی در نظر می گیرند:
- مشاهده و بررسی علائم بارز: علائم مشخصی که برای تشخیص پیشنهاد می شوند عبارتند از: عدم حساسیت به درد، آنهیدروزیس (عدم تعریق) و ناتوانی ذهنی، با این حال، شدت این علائم در بیماران مختلف بسیار متغیر است. درواقع تشخيص قطعی به دو معيار باليني نياز دارد: آنهيدروزيس و كاهش ادراك درد همراه با انجام آزمايش ژنتيكي كه انواع جهش ها در ژن NTRK1 را شناسايي مي كند.
- نمونه برداری بافتی (بیوپسی): بیوپسی پوست کمبود فیبرهای C و A-delta را در اپیدرم و غدد عرق پوستی هیپوپلاستیک بدون عصب نشان می دهد. همچنین نمونه برداری از بافت عصبی ساق پا (نمونه برداری از عصب سورال) ممکن است یافته های مشخصه ای از جمله کاهش تعداد فیبرهای میلین دار و بدون میلین با قطر کوچک با تعداد طبیعی فیبرهای با قطر بزرگ را نشان دهد، اما این روش معمولا انجام نمی شود و به جای آن از آزمایش ژنتیک مولکولی استفاده می شود.
- آزمایش: غلظت پلاسمایی نوراپی نفرین در نمونه آزمایش بیماران بسیار کم یا غیرقابل تشخیص است اما فعالیت اپی نفرین، وازوپرسین و رنین پلاسما طبیعی می باشد.
- معاینه میکروسکوپی: نمونه برداری و بررسی میکروسکوپی بافت پوست آسیب دیده (بیوپسی پوست) ممکن است عدم عملکرد اعصاب تامین کننده غدد عرق را نشان دهد (عصب سازی غدد عرق اکرین).
- حساسیت عصب به هیستامین: آزمایش شعله ور شدن آکسون گاهی اوقات برای کمک به تشخیص HSAN IV استفاده می شود. در طی این آزمایش، مقدار کمی هیستامین رقیق شده به زیر پوست تزریق می شود. هیستامین یک ترکیب شیمیایی است که توسط بدن تولید می شود و به سیستم ایمنی کمک می کند و به عنوان یک انتقال دهنده عصبی (ماده ای شیمیایی که تکانه های عصبی را از یک سلول عصبی به سلول عصبی دیگر تغییر می دهد، تقویت می کند یا منتقل می کند) عمل می کند. تزریق هیستامین باعث ایجاد فوران ضایعات پوستی مشخص در اطراف محل تزریق می شود.
- آزمایش ژنتیک: آزمایش ژنتیک مولکولی برای بررسی جهش در ژن NTRK1 می تواند تشخیص را تایید کند. برای انجام این کار اغلب از آزمایش توالی یابی نسل بعدی (NGS) که نیاز به نمونه خون دارد استفاده می شود.
تشخیص افتراقی
تشخیص افتراقی شامل مقایسه HSAN نوع 4 با سایر نوروپاتی های حسی و اتونوم ارثی (نوع 1 تا 8) است که با عدم وجود یا کاهش قابل توجه تعریق متمایز می شود. علائم اختلالات زیر که همگی زیر گروه HSAN ها هستند می تواند مشابه علائم HSAN IV باشد و مقایسه آن ها می تواند به تایید دقیق تشخیص سندروم نیشیدا کمک کند:
- تمام نوروپاتی های ارثی حسی و اتونومیک علائم مشابه اما متمایز از هم دارند که با ناهنجاری هایی که بر اعصاب تأثیر می گذارند (به ویژه اعصاب دست ها و پاها)، مشخص می شوند. این اختلالات به آرامی پیشرونده می شوند و اغلب به سمت از دست دادن احساس پیش می روند (یعنی به مرور زمان بدتر می شوند). این از دست دادن حسی به دلیل عملکرد یا ساختار غیر طبیعی اعصاب حسی است که پاسخ به درد و دما را کنترل می کنند و همچنین ممکن است بر سیستم عصبی خودمختار که سایر فرآیندهای غیر ارادی یا خودکار بدن را کنترل می کند، تأثیر بگذارد. HSAN1 به دلیل جهش در ژن های خاص رخ می دهد و با الگوی اتوزومال غالب به ارث می رسد اما سایر زیر گروه های HSAN با الگوی اتوزومال مغلوب به ارث می رسند.عدم حساسیت مادرزادی به درد، تشخیص افتراقی دیگری با درجه بالایی از همپوشانی با HSAN است.
جمعیت های تحت تاثیر
HSAN نوع 4 مردان و زنان را به تعداد مساوی تحت تأثیر قرار می دهد و تا به الان صدها مورد از آن در مقالات پزشکی گزارش شده است با این حال بروز و شیوع دقیق آن ناشناخته است. بسیاری از بیماران در ژاپن گزارش شده اند و فراوانی این اختلال در جمعیت ژاپنی و اسرائیلی-بدویی به دلیل اثر بنیانگذار بیشتر است. اثر بنیانگذار زمانی است که یک جمعیت کوچک جدا شده از مهاجران (بنیانگذاران) در چندین نسل گسترش می یابند که منجر به شیوع بالای یک ویژگی ژنتیکی خاص می شود. مناطقی که میزان همبستگی بالایی دارند نیز شیوع بیشتری را نشان می دهند. لازم به تکرار است که شروع علائم این اختلال از بدو تولد است.
آیا HSAN4 درمان می شود؟
متاسفانه هیچ راهکار قطعی برای درمان سندروم نیشیدا وجود ندارد و درمان های موجود به سمت علائم خاصی است که در هر فرد آشکار می شود. این درمان ممکن است به تلاش هماهنگ تیمی از متخصصان مانند متخصصان اطفال، متخصصین پوست، متخصصان مغز و اعصاب، متخصصین دندانپزشکی، ارتوپدها، ژنتیک دانان، چشم پزشکان و سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی نیاز داشته باشد. در بسیاری از موارد لازم است که این متخصصین به طور سیستماتیک و جامع برای درمان کودک مبتلا برنامه ریزی کنند. حمایت روانی اجتماعی برای کل خانواده نیز ضروری است. دیگر راه های مدیریت و درمان HSAN4 عبارت است از:
- مشاوره ژنتیک برای افراد مبتلا و خانواده های آن ها به شدت توصیه می شود. لازم به تاکید است که الگوی توارث این بیماری اتوزومال مغلوب می باشد. در مواردی که هر دو والدین ناقل بیماری باشند، خطر انتقال بیماری به فرزندان 25٪ است. فرزندان افراد مبتلا به این بیماری ناقل اجباری به حساب می آیند و باید با فردی غیر فامیل و غیر ناقل ازدواج نمایند.
- در صورت وجود تب، افراد مبتلا ممکن است با استامینوفن یا ایبوپروفن درمان شوند. خنک کردن مستقیم بدن در حمام یا با پتویی که برای کاهش دمای بدن طراحی شده است (پتوی خنک کننده) نیز ممکن است مفید باشد.
- اقدامات ارتوپدی مختلفی ممکن است برای درمان ناهنجاری هایی که استخوان ها و مفاصل را تحت تأثیر قرار می دهند، از جمله جراحی یا استفاده از بریس یا دستگاه های ارتوپدی لازم باشد.
- ممکن است از روش های مختلف دندانپزشکی برای درمان افراد استفاده شود. مثلا صاف کردن یا ساییدن لبه های تیز دندان ها، استفاده پیشگیرانه از روکش های دندانی، استفاده از نایت گارد و سایر درمان های دندانی ممکن است در نظر گرفته شود. در برخی موارد کشیدن دندان برای جلوگیری از آسیب به خود نیز انجام شده است.
- درمان کراتیت نوروتروفیک (یک بیماری دژنراتیو که ناشی از آسیب به عصب سه قلو در قرنیه است و منجر به اختلال در حساسیت قرنیه می شود) می تواند شامل موارد زیر باشد:
- روشی که در آن پلک ها برای باریک کردن دهانه به هم دوخته می شوند (تارسورافی)
- جراحی پلاستیک برای ترمیم قرنیه (کراتوپلاستی)
- جایگزینی بخشی یا تمام قرنیه آسیب دیده با بافت قرنیه سالم از اهدا کننده مناسب (پیوند قرنیه صلبیه)
- لنزهای تماسی ویژه ای که از قرنیه محافظت می کنند (عدسی بانداژ اسکلرال). این لنزهای تماسی فضایی بین جلوی قرنیه و پشت لنز ایجاد می کنند که با محلول نمکی استریل پر می شود.
- مشکلات رفتاری با افزایش سن بهبود می یابند. با این حال این مسائل با تکنیک های اصلاح رفتار همراه با داروهای ضد روان پریشی یا داروهای اختلال نقص توجه و بیش فعالی درمان شده اند.
- بازرسی منظم و روزانه برای آسیب های ناشناخته نیز مهم است.
خلاصه
علائم و نشانه های بیماری HSAN نوع 4 معمولاً در اوایل دوران نوزادی ظاهر می شود. وجود نسبت خویشاوندی در 50 درصد بیماران گزارش شده است. تب های اپیزودیک بدون عفونت های آشکار، هیپرپیرکسی شدید و تشنج های تب دار به دلیل ناتوانی در دفع گرما در نتیجه آنهیدروزیس و همچنین خودزنی معمولاً از اولین علائم این بیماری هستند. مدیریت برای کنترل هیپرترمی، پیشگیری از خودزنی و درمان مشکلات ارتوپدی که به طور بالقوه می توانند باعث ایجاد ناهنجاری های شدید و بی اعتبار شوند، حمایت کننده و موثر در درمان سندروم نیشیدا می باشند.
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک
