نوروپاتی ارثی حسی و اتونومیک نوع IE که اختصارا به آن HSAN IE نیز گفته می شود، اختلالی ژنتیکی و ارثی است که بر سیستم عصبی بدن فرد مبتلا تأثیر می گذارد. این بیماری با سه ویژگی اصلی مشخص می شود: کاهش شنوایی، کاهش عملکرد عقلانی (زوال عقل) و از دست دادن حس در ران و پاها (نوروپاتی محیطی). در واقع بیماری HSAN نوع 1 تایپ E یک بیماری در بزرگسالان محسوب می شود و علائم آن معمولاً در 20 الی 30 سالگی بروز می کنند. اگرچه HSAN1E به عنوان زیر گروهی از بیماری های HSAN (که بیشتر بر نورون های حسی و خودمختار سیستم عصبی محیطی تأثیر می گذارد) در نظر گرفته می شود، HSAN1 نوع E سیستم عصبی مرکزی را نیز به شدت در بیماران، به ویژه در مراحل بعدی تحت تأثیر قرار می دهد. سیتوژنوم در این مقاله به بررسی جامع نوروپاتی ارثی حسی و اتونومیک نوع 1E می پردازد.
بیماری HSAN1E چیست؟
همانطور که گفته شد بیماری HSAN نوع 1 تایپ E یک اختلال ژنتیکی است که روی اعصاب بدن تاثیر می گذارد و می تواند به نسل های بعدی منتقل شود. بیماران HSAN1E معمولاً سه علامت اصلی یعنی: کاهش شنوایی، نوروپاتی حسی و کاهش شناختی (زوال عقل) دارند و بسیاری از آن ها علائم مختلف دیگری همچون اختلالات خواب و صرع را بروز می دهند. علائم این بیماری با افزایش سن بدتر می شود و این یعنی HSAN1E پیشرونده است. در حال حاضر هیچ درمانی غیر از مدیریت علائم برای هر بیمار (مثلا سمعک برای مدیریت کاهش شنوایی) در دسترس نیست، به عبارتی ساده تر در حال حاضر هیچ درمانی قطعی برای HSAN1E وجود ندارد. بر اساس نتایج یک مطالعه معتبر، میانگین طول عمر بیماران HSAN1E تقریباً 50 سال است.
نام های دیگر بیماری HSAN1 نوع E
نوروپاتی ارثی حسی و اتونومیک نوع IE با نام های دیگر همچون موارد زیر ممکن است شناخته شود:
- زوال عقل، ناشنوایی و نوروپاتی حسی مرتبط با DNMT1
- HSAN1E
- HSN1E
- HSNIE
- نوروپاتی حسی ارثی نوع IE
- نوروپاتی حسی ارثی با کاهش شنوایی و زوال عقل
- سندروم نوروپاتی حسی ارثی – ناشنوایی – زوال عقل
- نوروپاتی حسی ارثی – سندروم کم شنوایی حسی عصبی – زوال عقل
علائم نوروپاتی حسی ارثی نوع IE چیست؟
علائم و نشانه های بیماری HSAN نوع 1 تایپ E و سن شروع علائم آن، حتی در اعضای یک خانواده متغیر است. HSAN1E به طور معمول یک دوره مترقی 15 تا 30 ساله را پشت سر می گذارد و به طور کلی یک اختلال ژنتیکی در بزرگسالان با متوسط سن 37 سال به شمار می رود. تمام بیماران مبتلا به HSAN1E با سه علامت اصلی شناسایی می شوند:
- کاهش شنوایی: کاهش شنوایی دو طرفه اغلب اولین علامت است و با گذشت زمان همچنان بدتر می شود.
- نوروپاتی حسی: نوروپاتی محیطی هنگامی اتفاق می افتد که اعصاب که پیام هایی را به مغز و نخاع به بقیه بدن منتقل می کنند، آسیب می بینند. افراد مبتلا ممکن است سوزن سوزن شدن، سوزش، بی حسی و درد را تجربه کنند. با پیشرفت بیماری، نوروپاتی محیطی می تواند منجر به زخم ها یا عفونت هایی در پاها شود که بهبود نمی یابد، ضعف و عدم تعادل و مشکلات پیاده روی نیز از سایر عوارض هستند.
- کاهش شناخت: کاهش شناختی (زوال عقل) اغلب با تغییر شخصیت، تصمیم گیری ضعیف، از دست دادن حافظه، تحریک پذیری، بی تفاوتی و خواب آلودگی آغاز می شود.
برخی دیگر از علائم HSAN1E عبارت اند از:
- توهم شنوایی یا بینایی
- عدم فعالیت صحیح کلیوی
- اختلالات خواب
علت بیماری نوروپاتی حسی ارثی نوع IE چیست؟
نوروپاتی ارثی حسی و اتونومیک نوع IE در اثر یک جهش (تغییر یا همان موتاسیون) ژنتیکی به وجود می آید. هنگامی که یک جهش (mutation) مضر در یک ژن رخ می دهد، پروتئین تولید شده به طور عادی عمل نمی کند و این می تواند یک ارگان خاص یا ارگان های متعدد بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
در واقع این اختلال در اثر جهشی در ژن DNMT1 ایجاد می شود که دستورالعمل هایی را برای ساخت آنزیمی به نام DNA متیل ترانسفراز 1 ارائه می دهد. این آنزیم در متیلاسیون DNA (که به معنای اضافه کردن گروه های متیل متشکل از یک اتم کربن و سه اتم هیدروژن به مولکول های DNA است)، نقش دارد. DNA متیل ترانسفراز 1 (DNMT1) در سیستم عصبی بزرگسالان فعال است، اگرچه عملکرد خاص آن به خوبی شناخته نشده است اما این آنزیم ممکن است به تنظیم بلوغ و تخصصی شدن نورون ها (تمایز)، توانایی نورون ها برای مهاجرت به مکان های مورد نیاز و اتصال با یکدیگر و بقای نورون ها کمک کند. جهش های ژن DNMT1 که باعث HSAN IE می شوند، بر عملکرد متیلاسیون آنزیم تأثیر می گذارند و در نتیجه اختلالاتی در نگهداری نورون های سازنده سیستم عصبی ایجاد می کنند. با این حال، مشخص نیست که چگونه جهش ها باعث علائم و نشانه های خاص HSAN IE می شوند.
ژنتیک مولکولی HSAN1E
ژن DNMT1 در بازوی کوتاه (P) کروموزوم 19 قرار دارد (به طور علمی تر 19p13.2). کروموزوم ها بر روی هسته سلول های انسانی قرار دارند و اطلاعات ژنتیکی را برای هر فرد حمل می کنند. سلول های بدن انسان به طور معمول 46 کروموزوم دارند، جفت کروموزوم های انسانی از شماره 1 تا شماره 22 اتوزوم نامیده می شوند و کروموزوم های X و Y را کروموزوم جنسی نامیده می شوند زیرا در تعیین جنسیت نقش اصلی را دارند. به طوریکه مردان دارای یک کروموزوم X و یک y هستند و زنان دارای دو کروموزوم X هستند.
جمع بندی نهایی
نوروپاتی ارثی حسی و اتونومیک نوع IE یک اختلال ژنتیکی نادر است و شیوع آن ناشناخته است؛ به طوریکه تعداد کمی از خانواده های آسیب دیده در جمعیت های سراسر جهان شناسایی شده اند که به این مبتلا هستند. HSAN IE یک اختلال پیشرونده در سیستم عصبی مرکزی و محیطی است و علائم آن معمولاً در بازه سنی 20 تا 35 سالگی شروع می شود و شامل اختلال حسی در ساق پا و انگشتان می شود. از دست دادن تعریق در دست ها و پاها؛ کاهش شنوایی حسی عصبی و کاهش تدریجی توانایی ذهنی (زوال عقل) از دیگر علائم بارز این اختلال است. شدت علائم و سن شروع، حتی در یک خانواده متفاوت است. HSAN1E در اثر واریانت ژنتیکی در ژن DNMT1 ایجاد می شود و به صورت اتوزومال غالب به ارث می رسد. اگر در مورد این بیماری به راهنمایی بیشتری احتیاج دارید می توانید از طریق وب سایت سیتوژنوم اقدام به دریافت مشاوره آنلاین و رایگان ژنتیک نمایید.
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک
