تست کومبس مستقیم و غیر مستقیم
تست آنتی گلوبولین که با نام تست کومبس (Coombs test) نیز شناخته می‌شود، یک روش آزمایشگاهی ایمنی شناسی است که برای تشخیص وجود آنتی بادی علیه گلبول‌های قرمز در گردش خون (RBCs) در بدن استفاده می‌شود که می‌توانند موجب همولیز شوند. تست کومبس دو نوع دارد: تست کومبس مستقیم و کومبس غیر مستقیم که حساسیت نسبت به Rh را بررسی می‌کنند. در مقاله آزمایش کومبس Coombs در حاملگی به طور کامل در مورد تست کومبس توضیح داده‌ایم و در این مقاله سعی داریم ویژگی و کاربردهای تست کومبس مستقیم و غیر مستقیم را بررسی کنیم.
تست Coombs مستقیم
تست کومبس مستقیم (DAT) که با عنوان آزمایش آنتی گلوبولین مستقیم نیز شناخته می‌شود، آزمایشی است که معمولاً برای شناسایی کم خونی همولیتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک بیماری کم خونی همولیتیک خودایمنی زمانی اتفاق می‌افتد که آنتی بادی‌ها گلبول‌های قرمز خون شما را سریعتر از آنچه بدن شما می‌تواند آن‌ها را بسازد از بین می‌برند. در واقع آزمایش مستقیم Coombs آنتی بادی‌های متصل به گلبول‌های قرمز را پیدا می‌کند.
آزمایش Coombs مستقیم همچنین ممکن است روی یک نوزاد تازه متولد شده با خون Rh مثبت انجام شود که مادر وی خون Rh منفی و پدرش گروه خونی مثبت دارد. این آزمایش نشان خواهد داد که آیا مادر آنتی بادی ساخته است و آیا آنتی بادی از طریق جفت به کودک منتقل شده است یا خیر. برای انجام آزمایش مستقیم کومبز، خون از رگ بازوی فرد گرفته می‌شود و سپس سلول‌های خونی با تکنیک‌های آزمایشگاهی از هم جدا می‌شوند. سپس گلبول‌های قرمز خون با ماده‌ای به نام “معرف کومبز” انکوبه می‌شوند. در نهایت اگر گلبول‌های قرمز به هم چسبیده باشند (فرآیندی به نام آگلوتیناسیون)، آنگاه گفته می‌شود که جواب آزمایش کومبز مثبت (یعنی غیر طبیعی) است.
تست Coombs غیر مستقیم
آزمایش کومبس غیرمستقیم (IAT) آنتی بادی‌های خاصی را پیدا می‌کند که در قسمت مایع خون (یعنی سرم خون) قرار دارند؛ این آنتی بادی‌ها می‌توانند به گلبول‌های قرمز خون حمله کنند اما به آن‌ها وصل نمی‌شوند. هدف از انجام آزمایش غیرمستقیم Coombs یافتن آنتی بادی در خون گیرنده یا اهدا کننده قبل از تزریق و به طور کلی جلوگیری از بروز مشکلات خونی است.
آزمایش برای تعیین این که آیا یک خانم باردار، گروه خونی مثبت (یا همان Rhمثبت) دارد و یا Rh منفی (تیتر آنتی بادی Rh) دارد؟ تست کومبز غیر مستقیم غالبا در اوایل بارداری انجام می‌شود. برای آزمایش آنتی گلوبولین غیرمستقیم، سرم از نمونه خون جدا می‌شود و سایر سلول‌ها حذف می‌شوند. سپس نمونه سرم ایزوله شده با گلبول‌های قرمز خارجی با آنتی ژن شناخته شده انکوبه می‌شوند. با اضافه شدن معرف آنتی گلوبولین، اگر آگلوتیناسیون دیده شود نشان دهنده یک نتیجه مثبت می‌باشد.
آمادگی برای انجام تست کومبس
شما نیاز به انجام کار خاصی قبل از انجام این تست ندارید و نیازی به آمادگی خاصی ندارد. نمونه خون، از رگ روی بازوی شما گرفته می‌شود. مجددا تکرار می‌کنیم که آزمایش آنتی بادی (آزمایش Coombs) برای یافتن آنتی بادی‌هایی که به گلبول‌های قرمز خون حمله می‌کنند انجام می‌شود. خانم‌های باردار غربالگری آنتی بادی قبل از تولد را با آزمایش کومبس غیر مستقیم انجام می‌دهند. خون مادر را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا آنتی بادی‌هایی وجود دارد که بتوانند به جنین متولد نشده منتقل شود و به آن آسیب برساند یا خیر.
بررسی نتایج تست
- طبیعی
در جواب آزمایش طبیعی یا “منفی” هیچ آنتی بادی یافت نمی‌شود که به معنای ایمن بودن سلامتی مادر و نوزاد می‌باشد.
- تست مستقیم Coombs: نتیجه آزمایش منفی بدان معنی است که خون شما آنتی بادی متصل به گلبول های قرمز شما ندارد.
تست Coombs غیر مستقیم: نتیجه آزمایش منفی بدین معنی است که خون شما با خونی که از طریق تزریق دریافت خواهید کرد سازگار است. - آزمایش غیرمستقیم Coombs منفی برای فاکتور Rh (تیتر آنتی بادی Rh) در یک زن باردار: به این معنی است که وی علیه خون Rh مثبت کودک خود آنتی بادی ایجاد نکرده است. این بدان معنی است که حساسیت به Rh رخ نداده است.
- غیر طبیعی
- تست مستقیم Coombs: نتیجه مثبت به این معنی است که خون شما آنتی بادی دارد که علیه گلبول های قرمز مبارزه می‌کند. این می‌تواند ناشی از انتقال خون ناسازگار و یا ممکن است به شرایطی مانند کم خونی همولیتیک یا بیماری همولیتیک نوزاد (HDN) مرتبط باشد.
- تست Coombs غیر مستقیم: نتیجه آزمایش مثبت بدین معنی است که خون شما با خون اهدا کننده ناسازگار است و شما نمی‌توانید از آن شخص خون دریافت کنید.
- تست کومبس مثبت در بارداری: اگر آزمایش تیتر آنتی بادی Rh در زنی که باردار است یا قصد بارداری دارد، مثبت باشد، بدین معنی است که وی دارای آنتی بادی در برابر خون Rh مثبت (حساسیت به Rh) است. او در اوایل بارداری مورد آزمایش قرار می‌گیرد تا گروه خونی جنینش نیز بررسی شود. اگر جنین خون Rh مثبت داشته باشد، مادر در تمام دوران بارداری از نزدیک مراقبت می‌شود تا از لیز شدن گلبول‌های قرمز خون وی جلوگیری گردد. اگر حساسیت رخ نداده باشد، می‌توان با تزریق ایمونوگلوبولین Rh از آن جلوگیری کرد.
چه چیزی بر نتایج تست تاثیر می گذارد
دلایلی که ممکن است شما نتوانید تست را انجام دهید یا این که نتایج آن مفید نباشد شامل موارد زیر است:
- سابقه انتقال خون در گذشته
- در طی 3 ماه گذشته باردار بوده باشید
- مصرف برخی داروها مانند سفالوسپورین‌ها، داروهای سولفا، داروهای سل، انسولین و تتراسایکلین‌ها
نوزاد تازه متولد شده (که مادر وی خون Rh منفی دارد) ممکن است نیاز به آزمایش کومبس مستقیم داشته باشد تا بتوان آنتی بادی‌های تولید شده علیه گلبول‌های قرمزش را بررسی کرد. در صورت مثبت بودن آزمایش، ممکن است کودک برای جلوگیری از کم خونی نیاز به انتقال خون با خون سازگار داشته باشد.
مترجم: سارا فرخی کارشناسی ارشد ژنتیک
