تربیت فرزندان دشوار است و اگر کودک شما اختلال رفتاری داشته باشد ممکن است زندگی را برای شما سخت کند. اما این که بتوانید بفهمید علت رفتارهای فرزند شما مربوط به مراحل رشد طبیعیاش است یا این که واقعا مشکلی وجود دارد همیشه آسان نیست. اختلال رفتاری در کودکان به این معنی نیست که اگر کودک 2 ساله شما از شما حرف شنوی ندارد و یا در سن مهد کودک علاقهای به نشستن در کلاس ندارد دچار اختلال رفتاری شده است! حق دارید اگر گیج شده باشید! با این مقاله از آزمایشگاه تخصصی سیتوژنوم همراه باشید تا اطلاعات کاملی در مورد شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان کسب کنید.
شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان کداماند؟
همه کودکان خردسال میتوانند گهگاهی شیطنت و سرکشی کنند و این کاملا طبیعی است. با این حال برخی از آنها رفتارهای بسیار عجیب و چالش برانگیزی دارند که خارج از عرف سن آنها است و والدین خود را به شدت نگران میکنند. به هرحال گاهی اوقات این رفتارها میتواند بخشی از یک واکنش عاطفی و طبیعی باشد اما اگر این رفتارها برای سن آنها افراطی یا خارج از هنجار باشد، میتوان آن را نشانهای از یک اختلال رفتاری در نظر گرفت.
تعریف “اختلال”
متخصصان روانشناسی کودک از دانشگاه آکسفورد و دانشگاه پیتسبورگ میگویند که اصطلاح “اختلال” باید برای کودکان تا 5 سال با احتیاط استفاده شود تا اعتبار آن زیر سوال نرود. آنها میگویند که شواهد و تحقیقات موجود در مورد این که مشکلات موجود در سنین پیش دبستانی نشان دهنده مشکلات ناشی از سبک زندگی است یا این که گواه یک اختلال واقعی، محدود است. آنها اضافه میکنند: “نگرانیهایی در مورد تشخیص رفتار طبیعی از غیر طبیعی در این دوره وجود دارد که باید بیشتر مورد بررسی قرار بگیرند.” همان طور که گفته شد یک رویکرد محافظه کارانه برای رسیدگی به مسائل رفتاری و عاطفی در این گروه سنی بهترین راهکاری است که در حال حاضر در دسترس ما قرار دارد.
اختلالات رفتاری و عاطفی کودک در اوایل دوران کودکی
به ندرت میتوان اختلالات رفتاری جدی را در کودکان زیر 5 سال تشخیص داد! با این حال آنها ممکن است علائم اختلالی که میتواند بعداً در دوران کودکی (یا سنین بالاتر) تشخیص داده شود را از خود بروز دهند. در حالت کلی شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
- اختلال سرکشی مخالف (ODD)
- اختلال طیف اوتیسم (ASD)
- اختلال اضطراب
- افسردگی
- اختلال دوقطبی
- اختلالات یادگیری
احتمالاً تا الان اسم بسیاری از این اختلالات را شنیدهاید و برخی دیگر چون نادرتر هستند و یا اغلب در مورد روانشناسی کودک مورد استفاده قرار نمیگیرند را ممکن است نشناسید. در ادامه به اختصار اختلالاتی که ممکن است نشناسید را به شما معرفی میکنیم.
- اختلال کمبود توجه بیش فعالی:
ADHD اختلالی است که باعث مشکل در تمرکز ، توجه و همچنین بیشفعالی و تکانشگری میشود. سه زیرگروه ADHD وجود دارد که تشخیص آن بسته به علائمی است که کودک اغلب نشان میدهد که عبارت هستند از: نوع بی توجه، نوع بیش فعال- تکانشی و نوع ترکیبی.
- اختلال سرکشی یا نافرمانی مقابلهای:
ODD یکی از شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان است که شامل طغیانهای عصبی است اما تشخیص آن به رفتارهایی که بیش از شش ماه به طور مداوم ادامه داشته و عملکرد کودک را مختل میکند بستگی دارد.
- اوتیسم:
اوتیسم شامل طیف گستردهای از اختلالات است که میتواند به طرق مختلف از جمله رفتاری، اجتماعی و شناختی بر کودکان تأثیر بگذارد. این یک اختلال عصبی در نظر گرفته میشود و برخلاف سایر اختلالات رفتاری علائمش ممکن است از همان دوران کودکی شروع شود. طبق گزارشات منتشر شده انجمن روانپزشکی آمریکا، از هر 68 کودک حدود یک نفر به اختلال طیف اوتیسم مبتلا میشود. پس میتوان گفت اوتیسم یکی از شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان میباشد.
- اختلال سلوک:
اختلال سلوک یک اختلال به نسبت جدیتر میباشد و شامل رفتاری است که میتوان آن را بی رحمانه دانست! یعنی کودک هم با افراد دیگر و هم با حیوانات با خشونت برخورد میکند و این میتواند شامل خشونت جسمی و حتی فعالیت مجرمانه باشد! رفتارهایی که در کودکان در سن پیش دبستانی بسیار غیر معمول است.
مشکلات رفتاری و عاطفی
همانطور که اشاره کردیم مشکلات دیگری وجود دارند که شاید با شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان اشتباه گرفته شوند. در واقع مشکلاتی که ممکن است شایعتر از اختلالات ذکر شده باشند این است که کودک خردسال شما دچار یک مشکل رفتاری و یا احساسی موقتی شده است که در این حالت در بسیاری از موارد با گذشت زمان شاهد بهبود این رفتار خواهید بود و فقط به صبر و درک والدین نیاز است.
در برخی موارد مشاوره با روانشناسان کودک بسیار مفید است و میتواند در کمک به کودکان برای مقابله موثر با عوامل استرسزا تاثیرگذار باشد. یک متخصص میتواند به کودک شما کمک کند تا یاد بگیرد که چگونه عصبانیت خود را کنترل کند، چگونه احساسات خود را به کار بگیرد و همچنین نیازهای خود را به طور موثرتر بیان کند.
عوامل خطر ابتلای کودکان به اختلالات رفتاری چیست؟
مهمترین عوامل موثر در ایجاد شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان عبارت هستند از:
جنسیت: پسران بسیار بیشتر از دختران از اختلالات رفتاری رنج میبرند. مشخص نیست که آیا علت این رخداد ژنتیکی است یا به تجربیات اجتماعی شدن مرتبط است.
بارداری و زایمان: بارداریهای سخت، زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد ممکن است در برخی موارد منجر به بروز رفتار مشکل ساز کودک در سنین بالاتر شود.
خلق و خوی: کودکانی که از سنین پایین به سختی مدیریت میشوندو دارای خلق و خوی پرخاشگر هستند، احتمال بیشتری دارد که در مراحل بعدی زندگی دچار اختلالات رفتاری شوند.
زندگی خانوادگی: احتمال بروز اختلالات رفتاری در خانوادههای ناکارآمد بیشتر است. به عنوان مثال کودکانی که در خانوادههایی که خشونت خانگی، فقر، مهارتهای ضعیف والدینی یا سوء مصرف مواد دارند، زندگی میکنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان هستند.
مشکلات یادگیری: مشکلات خواندن و نوشتن اغلب با مشکلات رفتاری همراه است.
ناتوانی ذهنی: احتمال ابتلا به اختلالات رفتاری در کودکان دارای ناتوانی ذهنی دو برابر بیشتر است.
رشد مغز: مطالعات نشان دادهاند مناطقی از مغز که توجه را کنترل میکنند در کودکان مبتلا به ADHD کمتر فعال است.
سبکهای فرزندپروری والدین: کدام یک برای شما مناسب است؟
وقتی در مورد سبکهای فرزند پروری صحبت می کنیم چهار نوع اصلی وجود دارد که یکی از آنها در تربیت فرزندان منظم و خوش رفتار بسیار موثر است:
فرزند پروری اقتدارگرا: قوانین سختگیرانه وبدون مصالحه از جانب فرزندان.
فرزند پروری مقتدرانه: قوانین سختگیرانهای وجود دارد اما والدین مایل به گوش دادن و همکاری با فرزندان خود هستند. در واقع دموکراسی بیشتر از فرزند پروری استبدادی است. فرزند پروری مقتدرانه به احتمال زیاد فرزندان منظم و خوشبختی را تربیت میکند.
فرزند پروری مجاز: قوانین کمی وجود دارد و خواستههای کمی از کودکان وجود دارد. نظم و انضباط در این خانه کم و زیاد است و والدین معمولاً نقش دوست را بر عهده میگیرند.
والدین غیر درگیر: بدون قانون و تعامل بسیار اندک. این والدین ممکن است فرزندان خود را طرد کنند یا آنها را نادیده بگیرند. به گفته متخصصان، والدین غیر درگیر به احتمال زیاد فرزندان فاقد عزت نفس، خود كنترلگر و فاقد صلاحیت عمومی را تربیت میكنند.
آنچه از این سبکهای فرزندپروری میتوانیم بیاموزیم این است که کودکان به قوانین و پیامدهای روشنی نیاز دارن اما در عین حال آنها به والدینی نیاز دارند که مایل به گوش دادن صحبتهای آنها باشند.
با فرزندان خود صبور باشید
همدلی، نگرش مشارکتی و خلق و خوی آرام از ویژگیهای بسیار مهم والدینی است که باید کودک خود را هنگام کشمکش قبول کنند. همچنین دانستن اینکه چه موقع باید از افراد با تجربه و متخصصین کمک بخواهید نکته کلیدی است.
اگر رفتار فرزند شما در خانواده یا مدرسه تنشهای زیادی دارد یا اگر با خشونت رفتار میکند، وقت آن است که با یک متخصص صحبت کنید.
یادتان باشد که تربیت کودکانی که دارای مشکلات رفتاری هستند آسان نیست. اما قبل از اینکه برچسب “اختلالات رفتاری” را به آنها بچسبانید یا به یک ناظم سختگیر تبدیل شوید، از متخصصین باتجربه کمک بگیرید. پزشک متخصص اطفال یا مشاورین روانشناسی کودک میتوانند درک کنند که آیا رفتار کودک شما با توجه به سنشان طبیعی است یا خیر . این نکته را فراموش نکنید که شایعترین اختلالات رفتاری در کودکان نیز با مشاوره با پزشکان متخصص قابل درمان هستند.
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک