استئودیستروفی ارثی آلبرایت (AHO) بیماری ژنتیکی ارث پذیری است که موجب ایجاد علائمی همچون کوتاهی قد، براکی داکتیلی، چاقی، گاهی اوقات عقب ماندگی ذهنی و… می شود. برای تشخیص بیماری آلبرایت نیاز به همکاری متخصصین ژنتیک و اطفال می باشد تا با انجام روش های مختلف به توافق نظر نهایی رسید. درمان استئودیستروفی ارثی آلبرایت در جهت کنترل علائم است که سیتوژنوم در این مقاله به بررسی دقیق آن ها می پردازد.
استئودیستروفی ارثی آلبرایت چگونه تشخیص داده می شود؟
راهکارهای مختلفی برای تشخیص بیماری آلبرایت وجود دارد که در ادامه تشریح می شوند:
- معاینه بالینی: اصلی ترین راهکار برای تشخیص دقیق این بیماری، انجام معاینه فیزیکی توسط متخصص اطفال و بعد از آن، متخصص ژنتیک است.
- آزمایشات شیمیایی: اختلالاتی ممکن است در سطح هر یک از فاکتورهای مورد نظر به صورت زیر وجود داشته باشد:
- کاهش فسفات سرمی
- افزایش فسفات ادرار
- کورتیزول بالا
- افزایش هورمون های استروئیدی جنسی
- افزایش هورمون تیروئید
- کاهش هورمون محرک تیروئید
ارزیابی بیوشیمیایی اولیه باید شامل ارزیابی مقاومت به PTH (کلسیم سرم، آلبومین سرم و فسفر سرم) باشد. هیپوکلسمی، هیپر فسفاتمی و افزایش PTH در غیاب کاهش ویتامین D، کاهش میزان منیزیم و اختلال عملکرد کلیه، تشخیص مقاومت به PTH هستند. اگر شواهدی از مقاومت به PTH وجود داشته باشد، ارزیابی سایر مقاومت های هورمونی (هورمون تحریک کننده تیروئید سرم و تیروکسین بدون سرم) باید انجام شود.
- تصویربرداری به کمک رادیولوژی: به عنوان مثال بلوغ اسکلتی باید با عکس گرفتن از دست چپ در فواصل زمانی معین بررسی شود. عکس با اشعه ایکس می تواند اختلالات دیگری در انگشتان و سایر استخوان ها را نیز نشان دهد.
- نوار قلب: الکتروکاردیوگرام می تواند QT طولانی مدت را در بیماران مبتلا به هیپوکلسمی نشان دهد.
- سی تی اسکن: توموگرافی کامپیوتری مغز می تواند کلسیفیکاسیون عقده های قاعده ای و در موارد شدیدتر، کلسیفیکاسیون منتشر در ماده سفید زیر قشری (سندرم فاهر) را نشان دهد.
- آزمایش ژنتیک مولکولی: به طور معمول برای تشخیص بیماری آلبرایت آزمایش ژنتیک انجام نمی شود اما در دسترس است. علت این است: ممکن است به جواب منفی کاذب برسیم، به دلیل موزائیسم و نمونه برداری اشتباه! حال اگر به نتایج مثبت برسیم، صرفاً تشخیص بالینی را تأیید می کند. اگر هیچ همبستگی بین ژنوتیپ (جهش در ژن) و فنوتیپ (علائم بروز یافته) وجود نداشته باشد، ارزش پیش آگهی نیز وجود نخواهد داشت.
- هنگامی که شک بالینی وجود دارد: در این شرایط باید موارد زیر در دستور کار قرار بگیرند:
- بررسی اسکلتی برای شناسایی ضایعات مشکوک به دیسپلازی فیبری
- CT برای دیسپلازی فیبری جمجمه و صورت حساس تر است
- بیوپسی می تواند دیسپلازی فیبری را تایید کند
- بررسی پوست برای شناسایی ماکول های قهوه ای
تشخیص های افتراقی
ویژگی های فردی استئودیستروفی ارثی آلبرایت منحصر به کم کاری کاذب پاراتیروئید شبیه نیست و در سایر بیماری های دیگر نیز ممکن است مشاهده می شود. AHO ممکن است با بیماری های زیر اشتباه گرفته شود؛ بنابراین تشخیص افتراقی الزامی است:
- سندرم عقب ماندگی ذهنی براکیداکتیلی یا سندرم شبه AHO: جهش از دست دادن عملکرد HDAC4 یا ریزحذف 2q37 که باعث علائمی مانند براکیداکتیلی، چاقی، تاخیر رشد، عقب ماندگی ذهنی، اختلالات رفتاری می شود. مقاومت خفیف به PTH ممکن است در مبتلایان به این سندروم مشاهده شود.
- iPPSD4 یا Acro-dysostosis نوع 1 (جهش PRKRA1A): دیزوستوز صورت و هیپوپلازی بینی، ژنرالیزه، براکیداکتیلی شدید و مقاومت به PTH ± سایر مقاومت های هورمونی. زیر مجموعه ای از بیماران مبتلا به AHO بدون ناهنجاری در ژن GNAS1 دارای جهش در ژن PRKRA1A هستند.
- سندروم ترنر: علائمی همجون کوتاهی قد، متاکارپ IV کوتاه (بدون کوتاه شدن TP1)، نارسایی تخمدان، کوبیتوس والگوس را در دختران ایجاد می کند.
درمان استئودیستروفی ارثی آلبرایت چگونه است؟
درمان استئودیستروفی ارثی آلبرایت به طور ریشه ای و همیشگی امکان پذیر نیست. در عوض می توان علائم آن را با مصرف داروهای مختلف کنترل نمود؛ راهکارهای زیر را بخوانید:
- بیماران مبتلا به این بیماری با مکمل های خوراکی کلسیم، کلسیتریول و محدودیت مصرف فسفات در رژیم غذایی درمان می شوند.
- کم کاری تیروئید آن ها ممکن است با مصرف قرص لووتیروکسین بهبود یابد.
- درمان با هورمون رشد برای بیماران مبتلا به کمبود همیشگی هورمون رشد، معمولاً در دوزهای مورد استفاده برای SGA توصیه می شود.
- جایگزینی استروئیدهای جنسی همیشه برای بیماران مبتلا به تاخیر در بلوغ در اثر مقاومت به گنادوتروپین در نظر گرفته می شود.
عوارض در اثر ابتلا به AHO
افراد مبتلا به بیماری آلبرایت ممکن است به عوارض زیر دچار شوند:
- مقاومت مرتبط با PTH که منجر به هیپوکلسمی (کمبود کلسیم) مزمن و هیپرفسفاتمی (کمبود فسفات) می شود، می تواند منجر به کلسیفیکاسیون گانگلیون های پایه و ماده سفید زیر قشری و در نتیجه اختلالات عصبی روانی، اختلالات حرکتی و پارکینسون شود.
- شیوع سندروم تونل کارپال در بیماران مبتلا به AHO بیشتر است.
- افزایش خطر آپنه خواب در کودکان مبتلا به این بیماری گزارش شده است.
- حساسیت به انسولین در بیماران مبتلا کاهش می یابد که خطر اختلال تحمل گلوکز را در آن ها افزایش می دهد.
- تنگی نخاع اغلب در بیماران مبتلا به AHO توصیف می شود که می تواند منجر به پاراپارزی اندام تحتانی شود.
- استخوانی شدن هتروتوپیک در داخل یا اطراف مفاصل به ندرت ممکن است منجر به محدودیت حرکات مفصل در مبتلایان شود.
کلام آخر
استئودیستروفی ارثی آلبرایت یک اختلال ارثی است و زمانی که ایجاد شود، هیچ درمانی برایش وجود نخواهد داشت. با این حال، غربالگری منظم برای کمک به تشخیص بیماری آلبرایت کمک می کند که منجر به شروع به موقع درمان می شود. علاوه بر این، آزمایش ژنتیک برای بررسی وجود جهش در ژن GNAS1 و مشاوره ژنتیک برای بیمارانی که قصد بچه دار شدن دارند تا از خطر انتقال بیماری خود مطلع شوند، مفید است. کودکانی که از مردان مبتلا به دنیا می آیند معمولاً فقط به ناهنجاری های اسکلتی مبتلا می شوند، در حالی که کودکان متولد شده از زنان مبتلا دچار ناهنجاری های هورمونی نیز می شوند. به هر حال، اطلاعات محدودی در مورد پیش آگهی این بیماری وجود دارد. امید به زندگی معمولاً در بیماران مبتلا به AHO طبیعی است.
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک
