سندروم لجیوس (LS) یک بیماری ژنتیکی کم شایع با الگوی توارث اتوزومال غالب است که با ظهور لکه های قهوه ای روی پوست مشخص می شود. این بیماری اولین بار در سال 2007 توصیف شد و اغلب با بیماری ژنتیکی دیگری به نام نوروفیبروماتوز نوع 1 (سندروم شبه نوروفیبروماتوز نوع 1) اشتباه گرفته می شود. یکی از مهم ترین تفاوت این دو اختلال با یکدیگر این است که لجیوس در اثر جهش در ژنی به نام SPRED1 ایجاد می‌شود. در ادامه با راهکارهای درمانی و راهکارهای تشخیص سندروم لجیوس آشنا خواهید شد.
سازوکار ژن مسئول سندروم لجیوس
قبل از پرداختن به راهکارهای تشخیص سندروم لجیوس لازم است یک توضیح کوتاه در مورد ساز و کار ژن مسئول ایجاد این بیماری به شما بدهیم. هنگامی که یک پروتئین SPRED1 دچار جهش می شود (یعنی معیوب می شود) نمی تواند به درستی سیگنالینگ Ras-MAPK را تنظیم نماید. Ras-MAPK زنجیره ای از پروتئین ها در یک سلول است که سیگنال هایی را از سطح سلول به هسته می فرستد. حال زمانی که یک پروتئین معیوب این سیگنال ها را ارسال کند همه مراحل طبیعی این پروسه برهم می ریزد که به نوبه خود باعث بروز علائم سندروم لژیوس می شود.
سندرم لجیوس چگونه تشخیص داده می شود؟
در بدو تولد، تیم زایمان (متشکل از متخصص زنان و ماماها) ممکن است متوجه چشم های گشاد شده و دور از یکدیگر نوزاد شوند و آزمایش ژنتیکی را پیشنهاد کنند با این حال در بیشتر موارد، پزشکان تنها پس از مشاهده علائم بیشتر مانند وجود لکه های کافه آو لایت (شیر قهوه ای)، به این بیماری شک می کنند. در حالت کلی برای تشخیص سندروم لجیوس پزشکان موارد زیر را توصیه می کنند:
- معاینه بالینی و فیزیکی و بررسی سوابق ژنتیکی: اولین راهکاری که پزشکان باید در نظر بگیرند بررسی علائم بالینی مانند وجود یا عدم وجود لکه های قهوه ای رنگ روی پوست و وضعیت فاصله چشم ها از یکدیگر است.
- بررسی با عکسبرداری پزشکی: پزشکان ممکن است با انجام عکسبرداری با اشعه ایکس یا MRI بتوانند مشکلات مغزی و استخوانی را تشخیص دهند.
- تشخیص افتراقی: علائم سندرم Legius و NF-1 بسیار مشابه هستند. تفاوت مهم بین سندروم لژیوس و NF-1 عدم وجود رشد تومور ندول های لیش و نوروفیبروم است که در NF-1 شایع هستند.
- آزمایش ژنتیک: آزمایش ژنتیک برای شناسایی سندروم لجیوس ضروری است. آزمایش DNA گاهی اوقات ضروری است، زیرا ممکن است علائم ظاهری و بالینی برای تشخیص قطعی این بیماری کافی نباشند. به طور کلی آزمایش ژنتیک اغلب تنها راه برای اطمینان از وجود LS و افتراق آن از نورو فیبروماتوز نوع1 (NF-1) است. شباهت علائم از این واقعیت ناشی می شود که ژن های مختلف تحت تأثیر این دو سندروم، پروتئین هایی را کد می کنند که وظیفه مشابهی را در یک مسیر واکنش انجام می دهند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد علائم سندروم لجیوس روی لینک زیر کلیک کنید:
انواع آزمایشات ژنتیک مولکولی برای تشخیص سندروم لجیوس
روش های آزمایش مولکولی برای تشخیص سندروم لجیوس می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش تک ژنی: تجزیه و تحلیل توالی ژن SPRED1 برای شناسایی جهش های حذف و درج های درون ژنی کوچک و انواع جهش های بی معنی، بد معنی و کراسینگ اور. توجه: اگر هیچ جهشی با روش توالی یابی مورد استفاده شناسایی نشد، گام بعدی انجام آنالیز حذف و تکثیر هدفمند ژن برای تشخیص حذف یا تکرارهای اگزون و کل ژن است.
- یک پانل چند ژنی: که شامل ژن SPRED1 و سایر ژن های مورد نظر و مسئول است.
توجه:
- ژن های موجود در پانل و حساسیت تشخیصی آزمایش مورد استفاده برای هر ژن بسته به آزمایشگاه متفاوت است و احتمالاً در طول زمان تغییر می کند.
- برخی از پانل های چند ژنی ممکن است شامل ژن هایی باشند که با بیماری مورد بحث مرتبط نیستند، بنابراین پزشکان باید تعیین کنند که کدام پانل چند ژنی به احتمال زیاد علت ژنتیکی این بیماری را شناسایی می کند.
- در برخی آزمایشگاه های ژنتیک پزشکی، گزینه های پانل ممکن است شامل یک پانل طراحی شده توسط خود آزمایشگاه به طور سفارشی و یا تجزیه و تحلیل اگزوم متمرکز بر فنوتیپ باشد که شامل ژن‌های مشخص‌شده توسط پزشک است.
- روش های مورد استفاده در یک پانل ممکن است شامل تجزیه و تحلیل توالی، تجزیه و تحلیل حذف/تکثیر و یا سایر آزمایش های غیر مبتنی بر توالی باشد.
چه زمانی باید به سندروم LS مشکوک باشیم؟
سندرم لجیوس باید در افرادی مشکوک باشد که:
دارای دیسپلازی رنگدانه ای متشکل از ماکول های شیر قهوه ای رنگ (café au lait)، با یا بدون کک و مک بین تریژین باشد. همچنین فاقد تظاهرات تشخیصی بالینی غیر رنگدانه نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1) (مانند ندول های لیش، نوروفیبروم، گلیوم مسیر بینایی، دیسپلازی بال اسفنوئید، دیسپلازی استخوان بلند) باشد.
سندرم لجیوس چگونه درمان می شود؟
در اغلب موارد یک پزشک ژنتیک می تواند کودک مبتلا به سندروم لجیوس را تشخیص دهد و شناسایی کند. اما مراقبت های بعدی پس از تشخیص معمولاً توسط متخصص اطفال یا پزشک خانواده مدیریت می شود. متاسفانه هیچ راهکار قطعی برای درمان سندروم لجیوس وجود ندارد با این حال برخی راه ها هستند که بر مدیریت علائم تمرکز دارند که می توانند شامل موارد زیر باشند:
- پشتیبانی آموزشی و افزایش مهارت کودکان و همچنین برنامه های آموزشی فردی برای کسانی که دارای اختلالات یادگیری هستند.
- کاردرمانی و فیزیوتراپی برای بهبود حرکت و مراقبت از خود برای کسانی که تاخیر رشدی مشخص دارند.
- گفتار درمانی برای بهبود وضعیت تکلم
- داروهایی برای بهبود دامنه توجه و کاهش بیش فعالی. روانپزشک اطفال، روانشناس رفتاری یا متخصص مغز و اعصاب نیز می توانند به رفع این مشکلات کمک کنند.
شیوع و فراوانی لجیوس چقدر است؟
شیوع سندرم لجیوس ناشناخته است. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال احتمالاً به اشتباه تشخیص داده می شوند زیرا علائم و نشانه های سندرم لجیوس مشابه علائم نوروفیبروماتوز نوع 1 می باشد.
رویکرد مناسب هنگام عدم توانایی در تشخیص قطعی سندروم لجیوس
هنگامی که اطلاعات بالینی و سابقه خانوادگی نتوانند منجر به تشخیص سندروم لجیوس و یا تمایز آن از NF1 شوند، نظرات در مورد رویکرد مناسب متفاوت خواهد شد. این حالت تنها برای افرادی مطرح است که فقط ماکول های قهوه ای با یا بدون کک و مک دارند اما هیچ نشانه دیگری از NF1 وجود ندارد. ارزیابی مزایا و معایب آزمایش مولکولی مستلزم در نظر گرفتن شرایط منحصر به فرد برای هر شخص می باشد، از جمله (اما نه محدود به) موارد زیر:
- یافته های بالینی و سابقه خانوادگی
- سن فرد
- بار روانی تشخیص یا عدم وجود آن
- هزینه های آزمایشات و نظارت ها
- شانس شناسایی تشخیص سندرم NF1 در مقابل Legius در افرادی که فنوتیپ آن ها محدود به یافته های رنگدانه ای پوست است.
کلام آخر
در مورد کودکانی که برای آن ها به تشخیص سندروم لجیوس می رسیم باید بگوییم که نیازی به نظارت دقیق پزشکی نخواهند داشت. آن ها هیچ محدودیتی برای فعالیت های روزمره خود ندارند و امید به زندگی کاملی دارند. برای درک اینکه چگونه سندرم لجیوس می تواند در خانواده ها ایجاد شود، آزمایش ژنتیک و مشاوره ژنتیک قبل از تولد ممکن است برای موارد زیر مفید باشد:
- والدین و اعضای خانواده بزرگ (خاله، عمو، عمو، عموزاده) کودک مبتلا به سندرم لژیوس
- بزرگسالان مبتلا به سندرم لژیوس
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک
