لقاح آزمایشگاهی (IVF) مجموعه پیچیده ای از روش ها است که برای کمک به باروری یا جلوگیری از مشکلات ژنتیکی کودک استفاده می شود. در طی IVF، تخمک های بالغ از تخمدان ها جمع آوری (بازیابی) شده و توسط اسپرم در آزمایشگاه بارور می شوند، سپس تخمک بارور شده (جنین) به رحم مادر منتقل می شود. یک چرخه کامل IVF حدود سه هفته طول می کشد و گاهی اوقات این مراحل به بخش های مختلفی تقسیم می شوند و فرآیند ممکن است طولانی تر شود. اما آیا انجام لقاح آزمایشگاهی در هر شرایطی ایمن است؟ با این مقاله از مرکز ژنتیک پزشکی سیتوژنوم همراه باشید تا از خطرات ناشی از آی وی اف آگاه شوید.
آیا جنین حاصل از لقاح آزمایشگاهی سالم خواهد بود؟
شانس مادران برای داشتن یک نوزاد سالم با استفاده از IVF به عوامل زیادی مانند سن مادر و علت ناباروری او و همسرش بستگی دارد. علاوه بر این، IVF می تواند زمان بر و پرهزینه و تهاجمی باشد.
آیا لقاح آزمایشگاهی خطرناک است؟
قبل از شروع IVF، مهم است که از مشکلات احتمالی که ممکن است تجربه کنید آگاه باشید. در ادامه با شایع ترین خطرات ناشی از آی وی اف آشنا خواهید شد:
عوارض دارویی
بسیاری از خانم ها نسبت به داروهای مورد استفاده در طی IVF واکنش نشان می دهند. برخی از عوارض جانبی ممکن است خفیف و برخی شدید باشند؛ این عوارض جانبی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- گرگرفتگی
- احساس ناراحتی یا تحریک پذیری
- سردرد
- بی قراری
- سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
در صورت مشاهده عوارض جانبی مداوم یا نگران کننده در طول درمان با کلینیک باروری خود تماس بگیرید.
تولد چند قلویی
اگر به طور عمدی یا سهوی بیش از 1 جنین در رحم طی IVF قرار داده شود، احتمال بارداری دوقلویی یا سه قلویی افزایش می یابد. شاید داشتن بیش از 1 نوزاد ممکن است چیز بدی به نظر نرسد، اما به طور قابل توجهی خطر عوارض بارداری را برای مادر افزایش می دهد. مشکلاتی که بیشتر با چند قلوزایی مرتبط هستند عبارت اند از:
- سقط جنین
- خطر فشار خون بالا و پره اکلامپسی مرتبط با بارداری
- افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری
- کم خونی و خونریزی شدید
- نیاز به سزارین
- احتمال اینکه نوزادان زودتر از موعد یا با وزن کم متولد شوند نیز بیشتر است و در معرض خطر ابتلا به عوارض تهدید کننده زندگی مانند سندرم دیسترس تنفسی نوزادان (NRDS) یا ناتوانی های طولانی مدت مانند فلج مغزی هستند.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) یکی از خطرات ناشی از آی وی اف است که غالبا در زنانی اتفاق می افتد که به داروهای باروری که برای افزایش تولید تخمک مصرف می شود بسیار حساس هستند. طی این واقعه تخمک های زیادی در تخمدان ها رشد می کنند که بسیار بزرگ و دردناک می شوند. OHSS به طور کلی در هفته پس از جمع آوری تخمک ایجاد می شود و علائمش می تواند شامل موارد زیر شود:
- درد و نفخ در ناحیه پایینی شکم
- حالت تهوع، استفراغ و اسهال
- احساس بیمار بودن
- احساس تنگی نفس
- احساس ضعف
OHSS شدید می تواند خطرناک باشد؛ بنابراین در صورت داشتن هر یک از این علائم در اسرع وقت با کلینیک خود تماس بگیرید. ممکن است لازم باشد چرخه درمان فعلی خود را لغو کنید و دوباره با دوز کمتری از داروی باروری شروع کنید.
حاملگی خارج رحمی
اگر IVF انجام می دهید، احتمال داشتن بارداری خارج از رحم کمی بیشتر است. بارداری خارج از رحمی حالتی است که طی آن “جنین” به جای رحم در لوله فالوپ لانه گزینی می کند. این حادثه می تواند باعث درد شدید در شکم و به دنبال آن خونریزی واژینال یا خروج ترشحات تیره از واژن شود. در صورتی که تست بارداریتان بعد از IVF مثبت شود، در هفته 6 باید اسکن و سونوگرافی انجام بدهید تا مطمئن شوید که جنین کوچکتان به درستی رشد می کند و بارداری شما طبیعی است. اگر بعد از انجام IVF و بارداری مثبت دچار خونریزی واژینال یا درد معده شدید به پزشک خود اطلاع دهید.
زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد
تحقیقات نشان می دهد که IVF تا حدودی خطر زایمان زودرس یا نوزاد با وزن کم را افزایش می دهد.
عوارض روش بازیابی تخمک
استفاده از سوزن آسپیراسیون برای جمع آوری تخمک ها ممکن است باعث خونریزی، عفونت یا آسیب به روده، مثانه یا رگ خونی شود. همچنین در صورت استفاده از داروهای آرام بخش و بیهوشی عمومی، خطراتی دیگری نیز ممکن است به وجود بیاید.
نقائص هنگام تولد
صرف نظر از اینکه کودک چگونه به وجود آمده (به صورت طبیعی یا آزمایشگاهی) سن مادر مهمترین عامل خطر در ایجاد نقایص مادرزادی در جنین می باشد. تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه چقدر ممکن است نوزادانی که با استفاده از IVF به وجود می آیند در معرض خطر ابتلا به نقص های مادرزادی خاص قرار بگیرند، مورد نیاز است.
فشارهای جسمی و روانی
بهره گیری از IVF می تواند از نظر مالی، جسمی و احساسی افراد را تحت تاثیر قرار دهد. حمایت مشاوران، خانواده و دوستان می تواند به شما و همسرتان در فراز و نشیب های درمان ناباروری کمک کند.
خطرات برای زنان مسن
انجام IVF برای کسانی که سن کمتری دارند موفقیت آمیزتر است و برای خانم هایی که سنین بیشتری دارند با خطراتی روبه رو می شود؛ به عنوان مثال خطر سقط جنین و نقایص مادرزادی با افزایش سن مادر افزایش می یابد. جای نگرانی ندارد زیرا پزشک در مورد خطراتی که با افزایش سن ممکن است به وجود بیایند با زوج ها صحبت خواهد کرد و به هر سؤالی که ممکن است داشته باشند پاسخ می دهد.
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک
