نحوه انجام آمنیوسنتز

نحوه انجام آمنیوسنتز چگونه است؟

آمنیوسنتز نوعی آزمایش قبل از زایمان است که ممکن است در دوران بارداری به شما پیشنهاد شود تا بررسی کنید که آیا جنین‌تان دچار یک بیماری ژنتیکی یا کروموزومی مانند سندرم داون، سندرم ادواردز یا سندرم پاتو (پاتائو) و… هست یا خیر. این روش شامل برداشتن مقدار کمی از مایع آمنیوتیک (مایعی است که جنین را در رحم احاطه کرده) با متد مخصوص توسط یک پزشک متخصص زنان یا سونولوژیست می‌‌باشد. در این مقاله نحوه انجام آمنیوسنتز را به شما عزیزان شرح می‌دهیم.

علت انتخاب مایع آمنیوتیک برای آزمایش بر روی جنین

مایع آمنیوتیک حاوی سلول‌ها، آنزیم‌‌ها، پروتئین‌‌ها، هورمون‌ها و مواد دیگر ژنتیکی است که منشا جنینی دارد. به عبارتی این سلول‌ها دارای اطلاعات ژنتیکی هستند که می‌توانند برای تشخیص اختلالات ژنتیکی و نقص لوله عصبی باز (ONTDs) مانند اسپینا بیفیدا استفاده شوند. همچنین ممکن است آزمایش برای بررسی نقایص ژنی ارثی و اختلالات متابولیک بر اساس سابقه خانوادگی والدین انجام شود. مایع آمنیوتیک همچنین حاوی مواد دیگری است که اطلاعاتی جامع را در مورد جنین ارائه می‌دهد. این روش گاهی ممکن است در اواخر بارداری برای بررسی سلامتی جنین و تشخیص مشکلات احتمالی او مانند عفونت انجام شود. اگر پزشکان احتمال بدهند که نوزاد ممکن است زود به دنیا بیاید، آمنیوسنتز ممکن است برای بررسی بلوغ ریه او انجام شود؛ نتایج آزمایش‌های بلوغ ریه جنین در عرض چند ساعت آماده می‌شود.

چگونه برای آمنیوسنتز آماده شوم؟ نحوه انجام آمنیوسنتز چگونه است؟

پزشک یا تیم پشتیبانی پزشکی شما قبل از شروع پروسه، نحوه انجام آمنیوسنتز را برایتان توضیح می‌دهد و شما می‌توانید سوالات خود را بپرسید. تمهیدات لازم قبل از انجام آمنیوسنتز به قرار زیر است:

• از شما خواسته می‌شود که یک فرم رضایت نامه را امضا کنید که به پزشک شما اجازه انجام این روش را می‌دهد. فرم را با دقت بخوانید و در صورت نامشخص و مبهم بودن مطالب آن حتما از پزشکتان سوال بپرسید.
• به طور کلی هیچ محدودیت خاصی برای رژیم غذایی یا فعالیت قبل از آمنیوسنتز وجود ندارد؛ بنابراین با فراغ خاطر به زندگی معمول خود بپردازید.
• اگر به دارو، لاتکس، نوار چسب یا داروی بی حسی و بیهوشی حساسیت دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
• تمام داروهای (با نسخه و بدون نسخه)، گیاهان دارویی، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی را که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
• اگر سابقه اختلالات خونریزی‌دهنده دارید یا اگر از داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون)، آسپرین یا سایر داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می‌گذارند استفاده می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است به شما گفته شود که این داروها را مدتی قبل از فرایند آمنیوسنتز قطع کنید.
• مطمئن شوید پزشک شما می‌داند که گروه خونی شما Rh منفی است یا خیر. این مسئله بسیار مهم و حیاتی است زیرا در طول آمنیوسنتز سلول‌های خونی مادر و جنین می‌توانند با هم مخلوط شوند. اگر مادر Rh منفی (گروه خونی منفی) و جنین Rh مثبت باشد می‌تواند منجر به حساسیت Rh و تجزیه گلبول‌های قرمز خون جنین شود و این یعنی خطر!
• ممکن است از شما خواسته شود که مثانه خود را درست قبل از شروع آمنیوسنتز تخلیه کنید؛ گاهی نیز چنین درخواستی مطرح نمی‌شود. مثانه پر در اوایل بارداری به حرکت رحم و قرار گرفتن آن در موقعیت بهتر برای انجام عمل کمک می‌کند اما در اواخر بارداری مثانه باید خالی باشد تا خطر سوراخ شدن با سوزن آمنیوسنتز کاهش یابد.

هر دستورالعمل دیگری که تیم پزشکی درباره نحوه انجام آمنیوسنتز به شما می‌گویند را خوب گوش کرده و به آن عمل کنید.

در طول آمنیوسنتز چه اتفاقی می‌افتد؟

آمنیوسنتز ممکن است به صورت سرپایی یا با نیاز به بستری در بیمارستان انجام شود و انتخاب یکی از این گزینه‌ها بسته به شرایط مادر و صلاحدید پزشک او متفاوت باشد. به طور کلی نحوه انجام آمنیوسنتز به شرح زیر می‌باشد:

1. شما باید لباس‌های خود را به طور کامل یا از کمر به پایین درآورید و لباس بیمارستان بپوشید.
2. از شما خواسته می‌شود که روی تخت مخصوص آزمایش دراز بکشید و دستان خود را پشت سر خود قرار دهید.
3. فشار خون، ضربان قلب و تعداد تنفس شما طی آمنیوسنتز بررسی خواهد شد.
4. برای بررسی ضربان قلب جنین موقعیت جفت، بندناف و برای پیدا کردن یک مکان مناسب جهت استخراج مایع آمنیوتیک از سونوگرافی استفاده می‌شود.
5. شکم شما با یک ماده ضد عفونی کننده پاک می‌شود و از شما خواسته می‌شود که در حین انجام عمل به ناحیه استریل شکم خود دست نزنید.
6. اگر داروی بی‌‌حس ‌کننده تزریق شود ممکن است سوزش مختصری را احساس کنید که کاملا طبیعی می‌باشد.
7. هنگامی که پوست شما بی حس‌ شد پزشکتان از دستگاه سونوگرافی برای کمک به هدایت سوزن مخصوص استفاده می‌کند. این وسیله یک سوزن بلند، نازک و توخالی است که از طریق پوست به داخل رحم و کیسه آمنیوتیک وارد می‌شود. این مرحله برای تعداد کمی از خانم‌ها ممکن است کمی دردناک باشد؛ گاهی ممکن است با ورود سوزن به رحم کمی احساس گرفتگی و انقباض نیز تجربه شود.
8. در مرحله بعد پزشک مقدار کمی از مایع آمنیوتیک را با استفاده از سرنگ خارج می‌کند که مقدار آن به نوع آزمایشی که انجام می‌شود بستگی دارد اما معمولاً بیش از 30 میلی لیتر برداشته نمی‌شود. نگران این حجم اندکی از مایع که از دست می‌دهید نباشید زیرا بدن شما به سرعت مایع آمنیوتیک را جبران می‌کند تا جایگزین مقدار خارج شده شود.
9. در مرحله آخر سوزن به آرامی از شکم خارج خواهد شد.
10. یک باند روی محلی که سوزن وارد بدن شده قرار می‌گیرد.
11. ضربان قلب جنین و علائم حیاتی شما بررسی می‌شود.
12. مایع آمنیوتیک در یک ظرف مخصوص که در برابر نور آفتاب مقاوم و محافظت شده است قرار می‌گیرد و به آزمایشگاه ژنتیک ارسال می‌شود.
13. اگر Rh خونتان منفی است ممکن است آمپول روگام (Rhogam) به شما تزریق شود. روگام یک داروی ویژه است که می‌تواند از حمله آنتی بادی‌های سلول‌های خون جنین Rh مثبت به مادری که Rh منفی دارد جلوگیری کند.
14. خروج مایع از شکم معمولاً حدود 10 دقیقه طول می‌کشد، اگرچه کل مراحل ممکن است حدود 30 دقیقه طول بکشد.

اگر می‌خواهید در مورد خطرات احتمالی آمنیوسنتز اطلاعات بیشتری کسب کنید روی لینک زیر کلیک کنید:

خطرات ناشی از آمنیوسنتز چیست؟

بعد از آمنیوسنتز چه اتفاقی می‌افتد؟

1. مادر و جنین او برای مدتی پس از آمنیوسنتز تحت نظر خواهند بود و علائم حیاتی هر دو نفر و ضربان قلب جنین به طور منظم به مدت یک ساعت یا بیشتر بررسی می‌شود.
2. همانطور که گفته شد نمونه مایع آمنیوتیک به آزمایشگاه ژنتیک ارسال خواهد شد. در این زمان ممکن است آلفا فتوپروتئین (پروتئین ساخته شده توسط جنین که در مایع آمنیوتیک موجود است) نیز برای رد نقص لوله عصبی باز مانند اسپینا بیفیدا اندازه گیری شود. این آزمایش ممکن است برای سایر مشکلات و اختلالات متابولیکی و ژنتیکی دیگر نیز انجام شود. بسته به نتایج آزمایش مشاوره با متخصص ژنتیک ممکن است به مادر توصیه شود.
3. ممکن است در حین یا بعد از عمل مقداری گرفتگی در ناحیه رحم و بدنتان احساس کنید که طبیعی است اما اگر احساس سبکی سر، سرگیجه یا حالت تهوع دارید به پرستار اطلاع دهید. ممکن است به شما گفته شود که به پهلوی چپ دراز بکشید و به خود استراحت دهید.
4. پس از انجام آزمایش در خانه استراحت کنید و حداقل به مدت 24 ساعت یا طبق دستور پزشک خود از انجام فعالیت‌های شدید خودداری کنید.

علائم خطرناک بعد از آمنیوسنتز

اگر یکی از علامت های زیر را بروز دادید فورا به پزشک، پرستار یا تیم پشتیبانی پزشکی خود اطلاع دهید:

• هر گونه خونریزی یا نشت مایع آمنیوتیک از محل سوراخ سوزن یا واژن
• تب یا لرز
• درد شدید شکم و یا گرفتگی در نواحی شکمی و لگنی
• تغییر در سطح فعالیت جنین شما (به ویژه اگر هفته‌های 20-24 بارداری را پشت سر گذاشته‌اید)
• بسته به وضعیت شما ممکن است پزشک شما دستورالعمل‌های دیگری را پس از عمل آمنیوسنتز به شما گوشزد کند.

مشاوره ژنتیک رایگان در سیتوژنوم

در صورتی که شرایط زیر را دارید ممکن است نیازمند انجام آمنیوسنتز باشید:

• سن بالای 35 سال مادر
• وجود سابقه بیماری ژنتیکی در والدین
• داشتن فرزند مبتلا به بیماری ژنتیکی
• داشتن سابقه سقط به خصوص زمانی که اختلال ژنتیکی مطرح بوده باشد
• پر ریسک گزارش شدن غربالگری‌های اول یا دوم یا هردو

در این شرایط لازم است شما قبل از اقدام به انجام آمنیوسنتز با یک مشاور ژنتیک متبحر و مجرب مشورت نمایید تا تمام ریسک‌ها و احتمالات را با روش‌های مخصوص محاسبه نماید و بهترین راهکار را به شما پیشنهاد دهد و در مورد نحوه انجام آمنیوسنتز به شما توضیح دهد. شما می‌توانید از طریق وب سایت رسمی آزمایشگاه ژنتیک پزشکی سیتوژنوم تهران اقدام به دریافت مشاوره ژنتیک کاملا رایگان نمایید.

نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک