نحوه انجام آمنیوسنتز چگونه است؟
آمنیوسنتز نوعی آزمایش قبل از تولد است که ممکن است در دوران بارداری به شما پیشنهاد شود تا بررسی کنید آیا جنین شما دچار یک بیماری ژنتیکی یا کروموزومی مانند سندرم داون، سندرم ادواردز یا سندرم پاتو (پاتائو) هست یا خیر. این آزمایش شامل برداشتن نمونه کمی از مایع آمنیوتیک (مایعی است که جنین را در رحم احاطه کرده) با روش مخصوص توسط یک پزشک متخصص زنان یا سونولوژیست می باشد. در این مقاله نحوه انجام آمنیوسنتز را به شما عزیزان شرح می دهیم.
علت انتخاب مایع آمنیوتیک برای آزمایش بر روی جنین
مایع آمنیوتیک حاوی سلول ها، آنزیم ها، پروتئین ها، هورمون ها و مواد دیگر ژنتیکی است که منشا جنینی دارد. به عبارتی این سلول ها دارای اطلاعات ژنتیکی هستند که می توانند برای تشخیص اختلالات ژنتیکی و نقص لوله عصبی باز (ONTDs) مانند اسپینا بیفیدا استفاده شوند. همچنین ممکن است آزمایش برای بررسی نقایص ژنی ارثی و اختلالات متابولیک بر اساس سابقه خانوادگی والدین انجام شود. مایع آمنیوتیک همچنین حاوی مواد دیگری است که اطلاعاتی جامع را در مورد جنین می دهد. این روش گاهی ممکن است در اواخر بارداری برای بررسی سلامتی جنین و تشخیص مشکلات او مانند عفونت انجام شود. اگر پزشکان احتمال بدهند که نوزاد ممکن است زود به دنیا بیاید، آمنیوسنتز ممکن است برای بررسی بلوغ ریه او انجام شود؛ نتایج آزمایش های بلوغ ریه جنین در عرض چند ساعت آماده می شود.
چگونه برای آمنیوسنتز آماده شوم؟ نحوه انجام آمنیوسنتز چگونه است؟
پزشک یا تیم پشتیبانی پزشکی شما قبل از شروع پروسه، نحوه انجام آمنیوسنتز را برایتان توضیح می دهد و شما می توانید سوالات خود را بپرسید. تمهیدات لازم قبل از انجام آمنیوسنتز به قرار زیر است:
- از شما خواسته می شود که یک فرم رضایت نامه را امضا کنید که به شما اجازه انجام این روش را می دهد. فرم را با دقت بخوانید و در صورت نامشخص و مبهم بودن مطالب آن، حتما از پزشکتان سوال بپرسید.
- به طور کلی هیچ محدودیت خاصی برای رژیم غذایی یا فعالیت قبل از آمنیوسنتز وجود ندارد؛ بنابراین با فراغ خاطر به زندگی معمول خود بپردازید.
- اگر به دارو، لاتکس، نوار چسب یا داروی بی حسی و بیهوشی حساسیت دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- تمام داروهایی (با نسخه و بدون نسخه)، گیاهان دارویی، ویتامین ها و مکمل هایی را که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر سابقه اختلالات خونریزی دارید یا اگر از داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون)، آسپرین یا سایر داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می گذارند استفاده می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است به شما گفته شود که این داروها را مدتی قبل از فرایند آمنیوسنتز قطع کنید.
- مطمئن شوید که پزشک شما می داند که گروه خونی شما Rh منفی است یا خیر. این مسئله بسیار مهم و حیاتی است زیرا در طول آمنیوسنتز، سلول های خونی مادر و جنین می توانند با هم مخلوط شوند. اگر مادر Rh منفی (گروه خونی منفی) و جنین Rh مثبت باشد، می تواند منجر به حساسیت Rh و تجزیه گلبول های قرمز خون جنین شود و این یعنی خطر!
- ممکن است از شما خواسته شود که مثانه خود را درست قبل از شروع آمنیوسنتز تخلیه کنید؛ گاهی نیز چنین درخواستی مطرح نمی شود. مثانه پر در اوایل بارداری به حرکت رحم و قرار گرفتن آن در موقعیت بهتر برای انجام عمل کمک می کند. اما در اواخر بارداری، مثانه باید خالی باشد تا خطر سوراخ شدن با سوزن آمنیوسنتز کاهش یابد.
هر دستورالعمل دیگری را که تیم پزشکی درباره نحوه انجام آمنیوسنتز به شما می دهد برای آماده شدن دنبال کنید.
در طول آمنیوسنتز چه اتفاقی می افتد؟
آمنیوسنتز ممکن است به صورت سرپایی یا با نیاز به بستری در بیمارستان انجام شود و انتخاب یکی از این گزینه ها بسته به شرایط مادر و صلاحدید پزشک او متفاوت باشد. به طور کلی نحوه انجام آمنیوسنتز به شرح زیر می باشد:
- شما باید لباس های خود را به طور کامل یا از کمر به پایین درآورید و لباس بیمارستان بپوشید.
- از شما خواسته می شود که روی تخت مخصوص آزمایش دراز بکشید و دستان خود را پشت سر خود قرار دهید.
- فشار خون، ضربان قلب و تعداد تنفس شما طی آمنیوسنتز بررسی خواهد شد.
- برای بررسی ضربان قلب جنین، موقعیت جفت، بند ناف و برای پیدا کردن یک مکان مناسب جهت استخراج مایع آمنیوتیک از سونوگرافی استفاده می شود.
- شکم شما با یک ماده ضد عفونی کننده پاک می شود و از شما خواسته می شود که در حین انجام عمل به ناحیه استریل شکم خود دست نزنید.
- اگر داروی بی حس کننده تزریق شود، ممکن است سوزش مختصری را احساس کنید که کاملا طبیعی می باشد.
- هنگامی که پوست شما بی حس شد، پزشکتان از سونوگرافی برای کمک به هدایت یک سوزن بلند، نازک و توخالی از طریق پوست و ورود آن به داخل رحم و کیسه آمنیوتیک استفاده می کند. این مرحله برای تعداد کمی از خانم ها ممکن است کمی دردناک باشد؛ گاهی ممکن است با ورود سوزن به رحم، کمی احساس گرفتگی تجربه شود.
- در مرحله بعد پزشک مقدار کمی از مایع آمنیوتیک را با استفاده از سرنگ خارج می کند. مقدار آن به نوع آزمایشی که انجام می شود بستگی دارد، اما معمولاً بیش از یک اونس برداشته نمی شود. نگران این حجم اندکی که از دست می دهید نباشید زیرا بدن شما به سرعت مایع آمنیوتیک می سازد تا جایگزین مقدار خارج شده شود.
- در مرحله آخر سوزن به آرامی از شکم خارج خواهد شد.
- یک باند روی محلی که سوزن وارد بدن شده قرار می گیرد.
- ضربان قلب جنین و علائم حیاتی شما بررسی می شود.
- مایع آمنیوتیک در یک ظرف مخصوصی که در برابر نور آفتاب مقاوم و محافظت شده است قرار می گیرد و به آزمایشگاه ژنتیک ارسال می شود.
- اگر Rh خونتان منفی است، ممکن است آمپول روگام یا Rhogam به شما تزریق شود. روگام یک داروی ویژه است که می تواند از حمله آنتی بادی های سلول های خون جنین Rh مثبت به مادری که Rh منفی دارد جلوگیری کند.
- خروج مایع از شکم معمولاً حدود 10 دقیقه طول می کشد، اگرچه کل مراحل ممکن است حدود 30 دقیقه طول بکشد.
بعد از آمنیوسنتز چه اتفاقی می افتد؟
- مادر و جنین او برای مدتی پس از آمنیوسنتز تحت نظر خواهند بود و علائم حیاتی هر دو نفر و ضربان قلب جنین به طور منظم به مدت یک ساعت یا بیشتر بررسی می شود.
- همانطور که گفته شد نمونه مایع آمنیوتیک به آزمایشگاه ژنتیک ارسال خواهد شد. آلفا فتوپروتئین (پروتئین ساخته شده توسط جنین که در مایع آمنیوتیک موجود است) ممکن است برای رد نقص لوله عصبی باز مانند اسپینا بیفیدا اندازه گیری شود. این آزمایش ممکن است برای سایر مشکلات و اختلالات متابولیکی و ژنتیکی دیگر نیز انجام شود. بسته به نتایج آزمایش مشاوره با متخصص ژنتیک ممکن است به مادر توصیه شود.
- ممکن است در حین یا بعد از عمل مقداری گرفتگی در ناحیه رحم و بدنتان احساس کنید که طبیعی است اما اگر احساس سبکی سر، سرگیجه یا حالت تهوع دارید، به پرستار اطلاع دهید. ممکن است به شما گفته شود که به پهلوی چپ خود استراحت دهید.
- پس از انجام آزمایش در خانه استراحت کنید و حداقل به مدت 24 ساعت یا طبق دستور پزشک خود از انجام فعالیت های شدید خودداری کنید.
علائم خطرناک بعد از آمنیوسنتز
اگر یکی از علامت های زیر را بروز دادید فورا به پزشک، پرستار یا تیم پشتیبانی پزشک خود اطلاع دهید:
- هر گونه خونریزی یا نشت مایع آمنیوتیک از محل سوراخ سوزن یا واژن
- تب یا لرز
- درد شدید شکم و یا گرفتگی در نواحی شکمی و لگنی
- تغییر در سطح فعالیت جنین شما (به ویژه اگر هفته های 20-24 بارداری را پشت سر گذاشته اید)
- بسته به وضعیت شما ممکن است ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما دستورالعمل های دیگری را پس از عمل آمنیوسنتز به شما گوشزد کند.
مشاوره ژنتیک رایگان در سیتوژنوم
در صورتی که شرایط زیر را دارید ممکن است نیازمند انجام آمنیوسنتز باشید:
- سن بالای 35 سال مادر
- وجود سابقه بیماری ژنتیکی در والدین
- داشتن فرزند مبتلا به بیماری ژنتیکی
- داشتن سابقه سقط به خصوص زمانی که اختلال ژنتیکی مطرح بوده باشد
- پر ریسک گزارش شدن غربالگری های اول یا دوم یا هردو
در این شرایط لازم است شما قبل از اقدام به انجام آمنیوسنتز، با یک مشاور ژنتیک متبحر و مجرب مشورت نمایید تا تمام ریسک ها و احتمالات را با روش های مخصوص محاسبه نماید و بهترین راهکار را به شما پیشنهاد دهد و در مورد نحوه انجام آمنیوسنتز به شما توضیح دهد. شما می توانید از طریق وب سایت رسمی آزمایشگاه ژنتیک پزشکی سیتوژنوم تهران اقدام به دریافت مشاوره ژنتیک کاملا رایگان نمایید.
مترجم: سارا فرخی
