عوارض مصرف آهن زیاد

قطعا تا به حال در طول زندگیتان پیش آمده است که نیاز به مصرف قرص آهن داشته باشید. عواملی مثل خستگی، کم خونی، بی حالی و … همگی می‌توانند شما را محتاج مکمل‌های آهن کنند. آهن یک ماده معدنی ضروری است که برای انجام صحیح بسیاری از عملکردهای بدن (از جمله تشکیل هموگلوبین) لازم است و فواید زیادی دارد اما دوز و میزان مصرف آن باید استاندارد باشد. در صورتی که فرد بطور خودسرانه بیش از حد آهن بخورد ممکن است با عوارض جانبی متوسط تا شدیدی رو به رو شود. آهن آنقدر سمی است که جذب آن از دستگاه گوارش به شدت کنترل می‌شود و در بیشتر موارد، این مکانیسم اثرات جانبی آهن اضافی را به حداقل می‌رساند. سیتوژنوم در این مقاله برای شما در مورد عوارض مصرف آهن زیاد مفصلا صحبت خواهد کرد.

آهن چیست؟

آهن یک ماده معدنی مهم است که بدن برای رشد و نمو به آن نیاز دارد. بدن انسان از آهن برای ساخت هموگلوبین (پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را از ریه‌ها به تمام قسمت‌های بدن حمل می‌کند) و میوگلوبین (پروتئینی که اکسیژن را برای ماهیچه‌ها تامین می‌کند) استفاده می‌نماید.

آهن غذایی در بدن به دو شکل وجود دارد:

• آهن Heme: این نوع آهن فقط در غذاهای حیوانی و بیشتر در گوشت قرمز یافت شده و به راحتی در بدن جذب می‌شود.
• آهن غیر Heme: بیشتر آهن رژیم غذایی به شکل غیر Heme است و هم در حیوانات و هم در گیاهان یافت می‌شود. جذب آن در حضور ویتامین C افزایش می‌یابد.

کم خونی چیست؟

علائم و دلایل کم خونی ماکروسیت

سمیت آهن و عوارض مصرف آهن زیاد

سمیت آهن یکی از مهم‌ترین عوارض مصرف زیاد آهن است و می‌تواند ناگهانی یا تدریجی رخ دهد. مصرف 10 تا 20 میلی گرم آن می‌تواند برخی از علائم مسمومیت با آهن را ایجاد کند و دوزهای بیش از 60 میلی گرم می‌تواند برای فرد کشنده باشد.

در شرایط عادی، مقدار کمی از آهن آزاد در جریان خون گردش می‌کند. آهن آزاد یک پروکسیدان است (برعکس یک آنتی اکسیدان) و سطح بالای آن در خون ممکن است به سلول‌ها آسیب برساند. علائم اولیه مسمومیت با آهن ممکن است شامل:

• درد معده
• اسهال یا یبوست
• حالت تهوع و استفراغ باشد
• تجمع آهن اضافی در اندام‌های داخلی و آسیب احتمالی کشنده به مغز و کبد

به این ترتیب توصیه می‌شود که هرگز خودسرانه قرص آهن و سایر مکمل‌ها را مصرف نکنید و همیشه طبق دستورات پزشک خود عمل کنید.

عوارض مصرف زیاد آهن چیست؟

همانند هر داروی دیگری، اگر آهن را نیز زیاد مصرف کنید به عوارض مختلفی مبتلا خواهید شد که برخی شدید و برخی خفیف هستند. شدت عوارض به میزان مصرف شما بستگی دارد. در ادامه عوارض مصرف زیاد آهن برای شما دسته بندی شده‌اند:

عوارض شایع:

• درد شکم یا معده
• درد در کمر، کشاله ران، پهلو یا درد عضلانی
• درد قفسه سینه
• لرز
• سرگیجه
• افزایش ضربان قلب
• تب همراه با افزایش تعریق
• گرگرفتگی
• سردرد
• احساس طعم فلز در دهان
• حالت تهوع یا استفراغ
• بی حسی، درد یا گزگز دست یا پا
• بثورات پوستی یا کهیر
• تورم دهان یا گلو
• مشکل در تنفس

عوارض نادر:

• دوبینی
• احساس ناخوشی عمومی
• ضعف بدون احساس سرگیجه یا غش
• مدفوع با علائم خون (رنگ قرمز یا سیاه)
• غش کردن
• رنگ لب‌ها، ناخن‌ها و کف دست‌ مایل به آبی می‌شود
• تشنج
• پوست رنگ پریده و لطیف
• تنفس کم عمق و سریع

آیا خونریزی قاعدگی موجب کم خونی می شود؟

آیا آهن می‌تواند مضر باشد؟

بله! همانطور که ذکر شد، در صورت مصرف بیش از حد آهن ممکن است به خودتان آسیب برسانید. در افراد سالم،مصرف دوزهای بالای مکمل‌های آهن (به خصوص با معده خالی) می‌تواند باعث ناراحتی معده، یبوست، حالت تهوع، درد شکم، استفراغ و اسهال شود. مقادیر زیاد آهن ممکن است عوارض جدی تری از جمله التهاب پوشش معده و زخم معده را ایجاد کند و جذب روی (زینک) را کاهش دهند. عوارض مصرف آهن زیاد (صدها یا هزاران میلی گرم) می‌تواند باعث موارد زیر شود:

• نارسایی اندام
• کما
• تشنج
• مرگ

به چقدر آهن نیاز دارم؟

مقدار آهن مورد نیاز روزانه شما به سن، جنسیت و اینکه آیا رژیم غذایی شما عمدتاً گیاهی است یا خیر بستگی دارد. متوسط مقادیر توصیه شده روزانه در جدول زیر بر حسب میلی گرم (mg) ذکر شده است. گیاهخوارانی که گوشت، مرغ یا غذاهای دریایی نمی‌خورند تقریباً دو برابر آهن ذکر شده در جدول نیاز دارند زیرا بدن آهن غیر Heme را در غذاهای گیاهی و همچنین آهن Heme را که در غذاهای حیوانی است، جذب نمی‌کنند.

مترجم: سارا فرخی مشاور و کارشناس ارشد ژنتیک