پاکونیشیا کانژنیتا یا پاکونیشی خانوادگی چیست؟

پاکونیشیا کانژنیتا یا پاکونیشی خانوادگی چیست؟

پاکونیشیا کانژنیتا (Pachyonychia congenita که اختصاراً PC نامیده می شود) یا با تلفظ دیگر: پاکیونیشیا کانژنیتا که به آن بیماری پاکونیشی خانوادگی نیز گفته می شود، بیماری است که جزو اختلالات نادر و ارثی کراتینیزاسیون (کراتینه شدن) دسته بندی می شود. کراتینیزاسیون فرآیندی است که طی آن پروتئین کراتین تشکیل شده و در خارجی ترین لایه پوست رسوب می کند. این بیماری در درجه اول پوست و ناخن ها را درگیر می کند و علائم آن معمولاً از بدو تولد یا در اوایل نوزادی شروع می شود. با توجه به این که دلیل پاکونیشی کانژنیتا، جهش ژنتیکی با توارث اتوزوم غالب است، این عارضه بر هر دو جنس و همه گروه های نژادی و قومی تأثیر می گذارد. با این مقاله از آزمایشگاه ژنتیک سیتوژنوم همراه باشید تا بیشتر در مورد آسیب شناسی و انواع مختلف این بیماری اطلاعات کسب کنید.

پاکونیشی کانژنیتا چیست؟

پاکونیشیا کانژنیتا یک بیماری ژنتیکی و ارث پذیر بسیار نادر است که پوست و ناخن های افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری با ضخیم شدن پوست کف دست و پا، ضخیم و کلفت شدن ناخن ها و ایجاد لکه های سفید در غشاهای مخاطی مشخص می شود؛ لازم به ذکر است که علامت های خاص این بیماری بستگی به نوع جهش مرتبط در ژن کراتین دارد. PC در اثر جهش‌ های مؤثر بر کراتین ‌ها (پروتئین ‌هایی که از سلول ‌های ساختاری پشتیبانی می ‌کنند) ایجاد می‌ شود و بر اساس اینکه کدام ژن کراتین دارای جهش است، به 5 نوع طبقه‌ بندی می‌ شود. علائم پاکونیشی کانژنیتا از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به نوع آن بستگی دارد، اما ضخیم شدن ناخن ها و تشکیل پینه در کف پا تقریبا در همه مبتلایان رخ می دهد. ناتوان کننده ترین علامت، ایجاد پینه های دردناک روی کف پا است که راه رفتن را دشوار می کند به همین دلیل برخی از بیماران برای کنترل درد خود حین راه رفتن به عصا، واکر یا ویلچر احتیاج پیدا می کنند. هیچ درمان خاصی برای PC وجود ندارد، اما راه هایی برای مدیریت علائم از جمله درد در دسترس است.

علائم پاکونیشی کانژنیتا کدام است؟

چه کسانی به پاکیونیشیا مادرزادی مبتلا می شوند؟

کراتین در بدن انسان دارای 5 ژن است و افرادی که مبتلا به پاکیونیشیا مادرزادی هستند، دارای جهش در یکی از این 5 ژن کراتین هستند؛ محققان بیش از 115 جهش در این ژن ها پیدا کرده اند که با این اختلال مرتبط است. در برخی موارد، پاکیونیشیا کانژنیتا از والدین به ارث می رسد در حالی که در برخی دیگر، هیچ سابقه خانوادگی در افراد مبتلا وجود ندارد و علت آن یک جهش خود به خودی و جدید است. این اختلال از نظر ژنتیکی “غالب” است، به این معنی که وجود یک نسخه ژن جهش یافته برای ایجاد علائم این بیماری کافی است. بروز بیماری PC بسیار نادر است و افراد از هر دو جنس و همه گروه های نژادی و قومی را تحت تاثیر قرار می دهد. تعداد بیمارانی که در سرتاسر جهان مبتلا به پاکیونیشیای مادرزادی هستند بین 1000 تا 10000 نفر زن و مرد تخمین زده می شود. مرکز ثبت بین المللی تحقیقات پاکونیشی (IPCRR)، در ژانویه 2020 حدود 977 فرد مبتلا به PC تایید شده ژنتیکی را گزارش کرد.

توارث پاکیونیشی کانژنیتا چگونه است؟

طرح توارث پاکونیشیا کانژنیتا اتوزوم غالب است یعنی ژن معیوب از یکی از والدین یا هردو نفر آن ها به فرزند منتقل می شود. بنابراین می توان گفت که بیماران مبتلا، معمولا پدر یا مادر (یا هر دو) بیمار دارند. یک فرد مبتلا با اختلال اتوزومال غالب در هر بارداری 50 درصد احتمال دارد که بیماری خود را به فرزندان خود منتقل کند. این بیماری در همه گروه ‌های قومی و به تعداد مساوی در هر دو جنس وجود دارد. اما بیشتر اوقات، این بیماری در افرادی دیده می شود که والدین مبتلا ندارند! پس چگونه می توان وجود آن را توجیه کرد؟ توجه کنید: این بیماری در غالب موارد در اثر بروز جهش های پراکنده (جهش اسپورادیک) در طول بارداری رخ می دهد. یعنی به دلیل اتفاقات ناشناخته، جهش هایی در ژن های کراتین به وجود می آید و موجب ابتلای جنین به این بیماری می گردد.

انواع پاکونیشیا کانژنیتا

پنج نوع پاکونیشیا کانژنیتا وجود دارد که بر اساس نوع ژن کراتین جهش یافته طبقه بندی می شوند. ناخن‌ های ضخیم و پینه ‌های دردناک در کف پاها نمونه ‌ای از علامت های این اختلال هستند، اما وجود سایر ویژگی ‌ها می‌تواند به این بستگی داشته باشد که کدام ژن کراتین تحت تأثیر قرار گرفته است و احتمالاً به جهش خاصی بستگی دارد.

  • نوع 1 و نوع 2: جهش در ژن KRT6A و ژن KRT16 شایع ترین جهش ها (به ترتیب 41 و 31 درصد) بود که به ترتیب: پاکونیشی نوع 1 و 2 (یا PC1 و PC2) نام می گیرند. هرچند که کراتودرمی پلانتار در تمام بیماران PC دیده می شود با این حال، کراتودرمی کف دست در PC1 شایع ‌تر می باشد. بعلاوه، کیست ها و دندان های ناتال بیشتر در PC2 دیده می شود.
  • نوع3: جهش در ژن KRT6B حدود 9٪ از بیماران پاکیونیشی را تشکیل می دهد و به آن PC3 گفته می شود. ابتلا به این نوع در سنین پایین موجب درگیری بیشتر ناخن دست و پا به طور قابل توجهی می شود. همچنین لکوکراتوز دهان، گرفتگی صدا، و گوش درد و افزایش وکس گوش به طور قابل توجهی با PC3 مرتبط است.
  • نوع 4: دندان های ناتال در PC1 و PC4 گزارش نمی شود و عدم درگیری ناخن دست بیشتر در PC1 و PC4 مشاهده می گردد.

جمع بندی

ژن‌ های کراتین مسئول تولید کراتین ‌ها (که پروتئین‌های فیبری سختی هستند که رشته‌هایی را برای حمایت از سلول‌های پوست تشکیل می ‌دهند و به آنها شکل و استحکام می‌ دهند) هستند. رشته های کراتین به سلول ها کمک می کنند تا فشار و کشش وارده را کنترل کنند. در اثر ابتلا به بیماری پاکونیشیا کانژنیتا این رشته های کراتینی به درستی تشکیل نمی شوند و باعث شکنندگی شدید سلول می شوند. ژن خاص و جهش خاص درگیر بر وضعیت بیماری تأثیر می گذارد. این واریانت های مختلف عبارت هستند از:

  1. PC-K6a
  2. PC-K6b
  3. PC-K6c
  4. PC-K16
  5. PC-K17

در آخر لازم است بگوییم که این اختلال بر طول عمر تأثیر نمی گذارد، اما تقریباً همه بیماران درد مداومی را تجربه می کنند که راه رفتن را برایشان دشوار و گاهی غیرممکن می کند. بسیاری از بیماران مبتلا به PC از وسایل کمک حرکتی استفاده می کنند و حتی در خانه خود ممکن است سینه خیز یا چهار دست و پا حرکت کنند.

نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک

Leave A Comment