بیماری غیر ارثی در پزشکی، یک ویژگی یا صفت را توصیف می کند که نمی تواند از طریق ژن ها از والدین به فرزندان منتقل شود. در حال حاضر بیماری های غیر ارثی همچون برخی از سرطان ها به سرعت در حال گسترده شدن در بین جمعیت سراسر دنیا می باشند و شناسایی عوامل ایجاد کننده این قبیل از بیماری ها راهی برای جلوگیری از پیشروی هرچه بیشتر آن هاست. از اینرو مجله علمی پزشکی سیتوژنوم در این مقاله اطلاعات جامعی را در این‌باره در اختیار شما قرار می دهد.
بیماری ها یا اختلالات غیر ارثی، چگونه به وجود می آیند؟
گاهی اوقات برخی از بیماری های ژنتیکی در اثر تغییر چشمگیر مکانیسم هایی ایجاد می شوند که قبل از آن در خانواده ها سابقه نداشته اند و اصطلاح بیماری غیر ارثی را به همین دلیل به آن ها نسبت می دهند. این دست از اختلالات غالبا در اثر قرارگیری والدین یا فرزندان در معرض محیط های خاص و موتاژن ها به وجود می آیند. جالب است بدانید که این بیماری ها به نسل اول فرزندان محدود نمی شود، بلکه می توانند نوه ها و حتی نسل های بعدی را نیز درگیر کنند. جهش های پس از تشکیل نطفه (تلقیح اسپرم و تخمک) بخش قابل توجهی از علت بروز بیماری های غیر ارثی را توضیح می دهند، که معمولاً در اثر برخورد با عوامل محیطی ایجاد می شوند. با توجه به تجمع گسترده جهش های ژنتیکی در اثر افزایش سن و ابتلا به بیماری های مختلف، احتمال داده می شود که سن و بیماری های دیگر نیز از جمله عوامل ایجاد کننده اختلالات غیر ارثی باشند.
انواع بیماری های غیر ارثی
تا به الان چندین گروه از اختلالات در این دسته تقسیم بندی شده اند که برخی از شایع ترین آن ها عبارت هستند از:
- برخی از اختلالات روانپزشکی
- بخش عمده ای از اختلالات تعدادی کروموزومی مانند تریزومی ها (همچون سندروم داون و سندروم ادوارد)، مونوزومی ها (سندروم ترنر) و…
- تعدادی از سرطان ها (همچون مزوتلیوما)
آیا اختلالات غیر ارثی ژنتیکی هستند؟
به طور کلی بیماری ها به دو دسته تقسیم می شوند: بیماری های ژنتیکی (که به نوبه خود به دو دسته بیماری ارثی و غیر ارثی تقسیم می شود) و بیماری های اکتسابی. طبق این دسته بندی می توان گفت که بیماری های غیر ارثی هم می توانند ژنتیکی باشند و هم اکتسابی.
کلام آخر
در طول سه دهه گذشته، پروژه های تحقیقاتی بزرگی در ژنتیک انسانی به دنبال همبستگی بین ژن و صفات انسانی (همبستگی ژنوتیپ و فنوتیپ) بودند که بیشتر تمرکزشان بر تجزیه و تحلیل اختلالات ارثی متمرکز بوده است. اما امروزه با پیشرفت چشمگیر علم به خصوص در حوزه ژنتیک، پژوهش های زیادی بر روی اختلالات غیر ارثی در حال انجام می باشد. این فعالیت ها شامل مطالعه ژن های ایجاد کننده اختلالات تک ژنی و تحلیل های جدیدتری از ارتباط بیماری های پیچیده با پلی مورفیسم های تک نوکلئوتیدی (SNP) است. نتیجه این تحقیقات معرفی دسته بندی های مختلفی از اختلالات غیر ارثی ژنتیکی بوده است.
نویسنده و مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک
